Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
120 
“Layli va Majnun” dostonida ham Navoiy ta’lim-tarbiya, maktab va ustoz 
tasviriga ayricha ahamiyat bergan. Majnun ham barcha bolalardek maktabda 
о‘qib ta’lim oladi.
Yetgach yoshi tо‘rtu besh arosi, 
Ta’lim sо‘zin solib atosi 
Istatdi qaboyil ichra piri, 
Ta’lim berurga benaziri. 
Kim maktab aro xujasta farzand, 
Bо‘lg‘ay bori ilmdin barumand. 
Chun ilm ila arjumand bо‘lg‘ay, 
Ofoq aro sarbaland bо‘lg‘ay.
Otasi Majnunga yaqin-atrofdan eng donishmand, bilimli ustoz izlaydi. 
Toki farzand ilm va yaxshi tarbiya orqali yetilsin, xalq orasida e’zozlansin. 
“Nasri Xamsayi benazir”da ushbu о‘rinlar qisqacha berilgan: 
“Chun besh 
yoshg‘a kirdi, otasi ani maktabg‘a bergani yaxshi olim istar erdi, to bir 
hunarmand olimni toptilarkim, ham hunarda komil erdi”
1
.
Navoiyning fikrlarini kitobxonlarga zamonaviy nasriy bayonlar yanada 
yorqinroq, aniqroq tushuntirib beradi. Jumladan, V. Rahmonov va
N. Norqulovlar ishlab chiqqan nasriy bayonlarda ushbu misralar quyidagicha 
talqin qilingan: 
“U tо‘rt yarim yashar bо‘lganida, otasi uni о‘qitish niyatiga tushdi. 
Qabilalar ichida tengi yо‘q ta’lim beruvchi ustozni qidira boshladi. Toki о‘g‘li 
maktabda о‘qib, baxtli bо‘lsin, ilm-ma’rifatdan bahra olsin, ilmlar bilan aziz 
bо‘lib, jahonda nom chiqarsin
2
.
О‘tgan talqinlardan farqli о‘laroq mazkur nasriy bayonlar faqat ma’noni 
ochib berishga qaratilgan tо‘g‘ri talqinlardir. Misralar sо‘nggida “Majnunni aql 
ustozga shogird tushdi, uning qо‘liga bir varaq ber, menga ishqdan saboq ber”,
– deb aytadi Navoiy. Demak, Majnun tabiatan aqlli, zehnli edi.
Majnunning maktabdagi holatiga e’tibor qilsak, u uquvli, ustoz bergan 
ta’limni tez о‘zlashtiradigan zukko о‘quvchi.
Ta’limig‘a belni chust qildi, 
Ne ul dedi, bu durust qildi. 
1
Мир Махдум ибн Шоҳюнус. Насри Хамсаи беназир. – Тошкент. Орифжонов матбааси.
– Б. 30. ТошДШИ Шарқ қўлёзмалари маркази. № 4721.
2
Мир Махдум ибн Шоҳюнус. Насри Хамсаи беназир. – Тошкент. Орифжонов матбааси. 
ТошДШИ Шарқ қўлёзмалари маркази. № 4721. – Б. 50.

---