Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
22 
2. Opponentning hissiyotlariga nisbatan sabrli munosabat, unga neytral 
munosabat, uning savollariga ochiq va samimiy javob qaytarishga urinib ko‘rish. 
Opponentning jahli chiqayotganligini aslida o‘qituvchi anglaganligini muloyim 
tarzda bildirish, istehzo va piching qilmaslik. Agar agressiya holatida o‘qituvchi 
istehzo, piching, kibr ko‘rsatsa, tang vaziyat yanada og‘irlashib ketishini 
inobatga olish. 
3. Opponent nuqtayi nazarini tushunib yetganligini, uning anglanganligini 
bildirish. O‘qituvchining keyingi muhokamalarga tayyor ekanligini ko‘rsatish. 
Mazkur jahl, g‘azab emotsiyalari ortida nima turganligini aniqlashga urinib 
ko‘rish. Opponentning hissiyotlari, so‘zlari va uning “haqiqatini” erinmay 
eshitish. Sabr qilish. O‘z emotsiyalarini bosishga harakat qilish. O‘qituvchi 
agressiya holatida o‘z emotsiyalariga erk beradigan payt emasligini adekvat 
qabul qilishi, g‘azab uyg‘onishiga yo‘l qo‘ymaslik zarur. Agar mana shu amallar 
to‘g‘ri bajarilsa, opponentning asta o‘z g‘azabidan qayta boshlashini 
ta’minlashga asos yaratilishini anglash va bilish lozim. 
4. O‘qituvchi o‘z munosabatini opponentning psixologik holati va 
emotsiyalariga bog‘lamagan holda bildirishga harakat qilishi lozimligi, faqat 
muammoni tahlil qilish zarurligi, opponent shaxsiyatiga tegmaslik zarurligi, 
emotsional qarama-qarshilik pasayganda, o‘qituvchi o‘z shaxsiy qarashlarini 
yanada ochiqroq bayon qilishga urinib ko‘rishi darkorligi, opponent ham, ko‘p 
hollarda, o‘qituvchi o‘zini undan past va xotirjam tutganligidan so‘ng, o‘zini 
aybdor his qila boshlashini anglash. Opponentdan mavjud vaziyatda nima qilish 
lozim va mumkinligi borasida, masalan, “Siz nima taklif etasiz?”, “Siz nima deb 
o‘ylaysiz?” kabi maslahatlar so‘rash zarurligi. Agar opponentning yana jahli 
chiqsa, o‘qituvchi yana faol eshitish va qabul qilish pozitsiyasiga o‘tib olishi 
darkorligi. Faol eshitish pozitsiyasi tomonlarni murakkab vaziyatdan chiqarib 
yuborish usullardan biri ekanligi, o‘qituvchining donoroq ekanligi, bosiqlik bilan 
vaziyatni o‘z manfaatlariga bo‘ysundira olishini anglatadi.
Shu o‘rinda o‘qituvchilarga jahli chiqayotgan odamlar bilan muloqot qilish 
bo‘yicha quyidagi maslahatlarni taklif etamiz: 
1. Vaziyatni xolis baholashga harakat qiling. Aqlingizni ishga soling, 
hissiyotlarga berilib ketmang. Sizdan jahli chiqayotgan odam bilan kelgusi 
munosabatlar naqadar siz uchun qadrli ekanligini baholang. Muammo nimada? 
Opponentingizning qaysi hissiyotlari jabr ko‘rgan? Shularni aniqlang. 
2. Boshqa odam o‘z hissiyotlarini ushlab tura olmasligi va ratsional fikr 
yurita olmayotganligini ham anglang, tushuning. Odam g‘azablanayotganda, 
odatda, tinchlik davrida aytmagan gaplarni va qilmagan harakatlarni qilishi 

---