Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
15 
muhim ahamiyatga ega. Kuchli ruhiy kechinmalarni boshidan kechirishga irodasi 
yetmaydigan, nizolardan qo‘rqadigan, xavotirlanuvchan, shaxslararo munosabat-
larda muammosi bor, o‘ziga-o‘zi past baho beruvchi, do‘st orttirishga 
qiynaladigan o‘smirlarda tobe axloqqa moyillik ko‘proq kuzatiladi. Ular 
o‘zlaridagi bor imkoniyat va qobiliyatlarni to‘liq namoyon etishga qiynaladi, o‘z 
salbiy ruhiy kechinmalarini yengish uchun birovning yordamiga muhtoj bo‘ladi.
O‘yinlarga tobelikda xuddi psixofaol moddalarga tobelik kabi bir qator 
psixopatologik o‘zgarishlarni kuzatish mumkin, masalan, patologik tobelik, 
tolerantlikning o‘sishi, shaxsdagi ijobiy xususiyatlarning o‘zgarishi, xulq-atvorda 
yorqin agressiv xatti-harakatlarining namoyon bo‘lishi, xarakterda avval 
uchramagan psixik salomatlik me’yorlariga zid o‘zgarish va boshqalar. 
Kompyuter o‘yinlariga tobelik muammosi yuzasidan olib borilgan ishlarda 
esa bir-biriga zid bo‘lgan fikrlarni kuzatish mumkin. “Kompyuter o‘yinlari 
mantiqiy fikrlash, bilish faolligi, diqqat, irodaviy xususiyatlar, emotsional soha, 
xotira, shaxsga xos raqobat va hamkorlik sifatlarini oshiradi, kompyuter o‘yinlar 
o‘yinchini yangi vaziyatlarga tushishiga sabab bo‘ladi, bu esa o‘smirdagi ijodiy 
faollikni oshirishini ta’kidlasa, boshqalar esa kompyuter o‘yinlari o‘smirning 
agressivligini oshirishga, xulqda tajovuzkorlik, bezovtalik paydo bo‘lishiga olib 
keladi”
1
, – deb ta’kidlaydi. Fikrlardagi ushbu qarama-qarshiliklar kompyuter va 
internet o‘yinlari insonning psixikasiga, ijtimoiy faolligiga ta’siri haqida bir 
nuqtayi nazarning yo‘qligini ko‘rsatadi. 
Tobelik xulqining oldini olish uchun bolalar va o‘smirlar hayotining turli 
sohalarida: ta’lim muassasalari, oila, mahalla, ular ishtirok etadigan barcha 
faoliyat turlarida psixoprofilaktik ishlarni olib borish lozim. O‘smirlardagi tobe 
axloq xulqdagi o‘zgarishlarning bir ko‘rinishidir – tobelik mehnat qilish va 
ta’lim olishdan bosh tortish, qonunbuzarlikka moyillik, uydan, darslardan 
qochish kabi holatlar bilan birgalikda kuzatiladi.
Ba’zi kompyuter o‘yinlari o‘smirdagi tajovuzkor xulqni, urush va 
zo‘ravonlikka hamda diniy ekstremizmga nisbatan qiziqishni oshiradi. Ushbu 
masala yuzasidan o‘tkazilgan tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, virtual o‘yinlarni 
yoqtirgan sinaluvchilarda fiziologik qo‘zg‘alishlar va agressiv o‘y-fikrlarning 
ortishi nazorat guruhidagilarga nisbatan ko‘proqdir. 
O‘smirlar o‘rtasida agressiya, zo‘ravonlik sahnalari ko‘p bo‘lgan, 
yovuzlikka da’vat qiluvchi o‘yinlarning keng tarqalayotgani tajribasiz, hali oq-
1
Гунн Г.Е. Компьютер: как сохранитъ здоровье: Рекомендации для детей и взросших.
– Москва: Олма-Пресс, 2003. – С. 32-34. 

---