Педагогик технология



Download 2,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/32
Sana22.02.2022
Hajmi2,9 Mb.
#80380
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   32
Bog'liq
Pedagogik texnologiya asoslari (J.Yo'ldoshev, S.Usmonov)

1 0 е! —
Маъруза, су\бат, мунозара, таж риба алмаш иш , интерф аол 
машгулотлар ва шу кабилар таш кил килинади.
Бу жараённи олиб бориш да куйидаги там ойиллар, к,оида- 
лар^м езонларга риоя килиш м аксадга мувофик,:
^ \ :Ц Мацнупотга кечикмасдан етиб келиш , вак,тдан унумли 
ф ойдаланиш , узининг ва узган и н г вактини кдцрлаш , ф и к р - 
мулодазалар билдиришда асосий максаддан четга чи ки б кет- 
маслик.
Машгулотлар учун кабул килинган интизом коидаларига 
катъий риоя килиш.
2. Хамкасбларнинг фикр-мулодазалари ва таж рибаларига 
ижобий муносабатда булиш. У лар билан \а м к о р , \ам ж и * ат 
булиш.
3. Танкид килмаслик, танбе* бермаслик. Х ар кандай ва- 
зиятда сузловчини диккат билан эш итиш , бош кдлар ф икри , 
нуктаи назарларига кен гф еъ лл и к билан ёндашиш. У ларни узи 
Кандай булса, шундайлигича кабул кила олиш.
Нотутри фикр билдирганларга нисбатан к еск и н л и к кил- 
маслик. Бундай лолларда уз караш ларини, даки катн и ан ик, 
тушунарли, мантикий вад ал и лл ар билан асослаб б аён килиш .
www.ziyouz.com kutubxonasi


4. Сузяашда ан и кл и кка, тинглаётганлар учун тушунарли 
ва киска гапиришга ж иддий эътибор бсриш. Бош каларнинг 
сузини булмаслик, навбат билан гапириш.
5. Тингловчилар б и л и ш н и хо\лаган вактда ва улар учун 
а^ам иятли булган ф икрларнигина билдириц^
6. Кдтнашчилар уз ф и к р и н и билдира олиши учун имконият 
б е р и ш , буни нг учун к у л ай вазият яратиш \а м д а ижобий 
м уносабат билдириш.
7. Му^окамаларда ва узаро муносабатларда холислик ва 
сам им ийликка риоя килиш . Хушёр, зийрак, сезгир, сергак бу- 
лиш . И ш тирокчиларнинг ж инси, ёши, \олатига караб муно- 
сабатда булиш.
т
АЙРИМ ПЕДАГОГИКТАЖРИБАЛАР
П ед агоги к тех н о л о ги ял ар н и амалда куллаш да \и со б га 
о ли ш максадга м увоф ик булган айрим педагогик \ам д а пси­
хологик тажрибаларни ф ойдали маълумотлар сифатида эсла- 
тиб утиш ни лозим топдик.
Мактабда болалар узлаш тирмасликларининг бош сабаби — 
уларни нг саводлари (укиш , ёзишлари) ёмонлиги \исобланади.
Б унинг педагогик сабаби уларда тезкор хотиранинг етарли 
эм аслиги \исобланади.
У'кувчиларнинг умумий укув цобилиятларини ривожлантириш 
технологиясининг асоси диагностика ва уз-узини диагностика 
килишидир.
Х озирда тегишли педагогик технологияларни тулик амалга 
ош ириш натижасида куйидагича курсаткичларга эришилгани 
маълум:
J
Бир минутда: 120 та суз укиш ( 2 - 3 - синф); 60 та \ар ф
ёзиш (3- синф); орф ограф и к саводхонликни 2 марта ошириш 
(1—3, 5 - 7 - синфлар); узлаштирмовчи укувчиларнинг (меъёр 
даражасидаги) 90 ф оизи ни кайта сузлашга ургатиш. Хисоблаш 
кобилиятларини 30 ракам даражасигача такомиллаштиришга 
(3—5- синфларда) эриш илган.
Х озирда таълим бериш тайойиллари маълум, лекин конун- 
л ар и маълум эмас. Ш у сабаголи таълим бериш ^амда Укиб 
узлаш тириш конунларини аник^аш йуналишида, аввало, ин- 
с о н н и , унинг психологик, физиологик ва бош ка хусусият- 
л ар и н и урганиш давом этм окда. Бу со\адаги айрим натижалар 
куйидагилардан иборат:
Х ар хил машгулот турларининг им кониятлари \а р хил. 
М а сал а н , янги а х б о р о тн и укувчиларга кан дай ш аклларда
www.ziyouz.com kutubxonasi


етказилиш ига боглик, равиш да б и р йил давом идаги вак,т 
оралирида шу ахборотнинг эсда с а к /т н а д и г а н кисми куй и - 
дагича фоизларни ташкил ^илади:
5- жадвал
Ахборотни (Укув 
материалини) етказиш 
шакллари
3 соатда, 
%
3 кунда, 
%
1 йилда,
%
Маъруза, *икоя
70
10
3
Курсатиш, намойиш
72
20
13
Маъруза ва курсатиш
85
65
33
Хикоя, курсатиш, амалиёт
98
95
75
Ю коридаги курсаткичлардан маълум буладики, ю ^ори $з- 
лаш ти риш га эри ш и ш и м к о н и я ти га ук ^вчи лар т о м о н и д ан
машк^ар бажариш, с^злаш, куриш билан бир вак,тда купрок, 
сезги аъзолари иш тирок этиш ини таъм инловчи бош ка ш акл 
ва усулларни куллаш орк,али эриш илади.
Уциш тезлиги. Матн цанча тез укилса, шунча ёмон узлаш - 
тирилади, лекин матндаги 50—75 % сузларнинг маънога таъсири 
ка м.
У^иш тезлиги билан эслаб кдпиш тезлиги фаркди. Э слаб 
крлиш секинрок, амалга ошадиган жараён.
Тез укиш ^оидалари: куз \а р иккита суздан кейин тухтайди. 
Буни сатрни охиригача тухтамай, яън и бир к,арашда кура о л а- 
диган, сунгра сатр уртасидан тик ю риб, бир неча сатрни бирда- 
нига кура оладиган ва ук,ий оладиган булгунча махсус маииугар 
бажариб борилади. Булар куйидагилар.
Лабларни к;имирлатмаслик, сузларн и овоз чик^ариб ук,и- 
маслик.
Бир дакикада 250—500 суз, ало^ида холларда 700 ва ундан 
орти^ суз укиш мумкин.
Таълим самарадорлигининг айрим омиллари:
Дарслар тартибини белгилашда дастлабки соатларга н и сб а- 
тан мураккаброк, фанларни куйиш лозим , масалан: математика, 
чизмачилик, тарих, физика, хориж ий тиллар.
Уциш вак,ти: кечкурун м еханик ёдлаш га як,ин м аш гулот- 
лар, яъни ш еърлар, формулалар, хориж и й тилдаги су зл ар ­
ни урганиш яхш и натижалар беради. Б унда кечкурун ёд о л и б , 
эрталаб такрорлаш оралигидаги узок, вак,т яхш и ёдлаш га и м - 
кон беради.
Лекин индивидуал хусусиятлар турлича узгаришларга асо с 
булади.
5 — Ж. Йулдошев, С. Усмонов
65
www.ziyouz.com kutubxonasi


Фаол уциш ю засидан эксперимент: бунда биринчи гуру\- 
даги талабалар берилган материални 4 марта ук,иб чикди, 2- 
гуру\цагилар 2 марта ук,иб, 2 марта гапириб бердилар. 2- гуру\ 
натижаси яхш и рок эканлиги маълум булди.
М атериални ф аол узлаштириш юзасидан вазифа: дарслик- 
нинг бир булимини укиб, унинг мазмунини эркин равишда 
огзаки ва ёзма иф одалаш керак. Бу вазифани бажариш учун, 
албатта, диктат билан укиш ва кбайта гапириб бериш машк^а- 
рини бажариш керак.
Катгалар таълим ида якка д а д а ук,игандан сунг, 3—4 киш и- 
л и к гуру\га гапириб бериш (узини текш ириш ), сунгра мазмун- 
ни му\окама килиш яхш и натижа беради.
Уцувчининг фаоллиги. Фаоллик ортик, ёки паст даражаларда 
булади. Ортик дараж а аслида \аяжонланиш булиб, узлаштириш 
сифатини пасайтиради.
Ф аоллик дараж аси билан узлаштириш орасида бевосита 
да\лдорлик йук. П аст ф аоллик, албатта, паст, юкрри фаоллик 
эса, албатта, муста^кам билим беради деб таъкидлаш мумкин 
эмас.
Самарали ук,иш учун фаоллик турлича, лекин \а р ким 
учун оптимал булиш и мумкин.
^ М исоллар: 1) Б ирор манзилни излаш да уша жойларни 
яхши биладиган одам бошлаб борса, эслаб колиш кийинрок, 
булади, лекин агар Узингиз адрес буйича к;идириб топсангиз, 
тулик эслаб коласиз.
2) Бола уй вазиф асини бажаришга кийналганда катгалар 
ишлаб берса, у пассив булади, яъни \е ч нарса урганмайди, 
лекин уни баж ариш йули тушунтириб берилса, бола фаол 
булади, яъни топш ирик,ни узи мустак,ил бажаришни урганади.
3) Тенгкурлари билан жанжаллашиб, жанжални боланинг 
узи \а л килмай, йиглаб онасига шикоят к^илиши унинг пассив- 
лигини билдиради.
Бунда агар о н а б а\с га фаол аралашиб, масалани ^ал кдпса, 
бола кийин холатларда мустакдп иш юритишга, яъни \аётда 
тугри йулни топиш га ургана олмайди.
Мотивация таълим натижалари учун катта а^амиятга эга.
^ М о т и в а ц и я — одам ни ук,ишга ёки бирор \аракатни бажаришга 
ундовчи турли сабаблар йигиндиси.
Болалар, усм ирлар ва каггаларда у^иш га ундовчи сабаблар 
турлича булади. М асалан, болалар, усмирларда учрайдиган 
ота-онаси, ук,итувчиси учун ук,ияпман деб уйлаш ук,ишга тайёр 
эмаслик булиб, бу паст узлаштиришга олиб келади.
Катталарда бундай сабаб англаб етилган, ш унинг учун 
уларнинг узлаш тириш и ёшлардан крлишмайди. Улар ёши катта
www.ziyouz.com kutubxonasi


булгани учун узлаштириши кийин кечса-да, л ек и н улардаги 
мотив укиш га нисбатан тугри м уносабатни \о с и л килади. 
Бундан эслаб крлиш дараж асининг мотивга богликпиги маълум 
б^лади. Ш унингдек, им ти\ондан м уваффакиятли утиш учун- 
гина ёд олиш ижобий натижа бермайди. К елгусида узлаш- 
тирилган билимдан фаол фойдаланиш учун укиш , урганиш 
ва эслаб к,олиш ижобий мотив булиб, бунда уш бу максаднинг 
узи юцори самара беради.
Салбий мотив — бу мажбурлаб укитиш, л е к и н бунда Укув- 
чининг ук,ишга нисбатан беф арклиги \а м м а \ар ак ати м и зн и
й^кка чидаради.
М отивация омиллари укувчини билим о л и ш га ундовчи 
сабаблар \исобланади. Укиш кобилияти куп курсаткичлардан 
таш кил топади. Улар ёшга м увоф ик Узгариб боради. Болалар, 
усмирлар тезрок укийди, у зо кр о к ёдда саклай ди. „Ёш ликда 
урганилган билим тошга уйилган накш каб и д и р “ , деб бежиз 
айтилмаган.
Агар болалар, усмирларда мотив жиддий англанган булса, 
уларда тайёрлик ортиб, жуда яхши укиш лари м ум кин.
Укувчининг таълим ж араёнида уз камчиликлари ва ютук- 
ларини як,к,ол англаши ижобий натиж анинг ж иддий асоси ки- 
собланади. И жобий си ф атларн и м у ста\к ам л аш ва салбий- 
ларини ^згартириш учун укувчи нимани яхш и, ним ани ёмон 
бажарганини билиши керак.
Унинг ютукларини макташ , салбий \о л атл ар д а танбек бе- 
риш керак. Уз урнида ва тугри мактов укувчида уз кучига ишонч 
\о си л килишга ёрдам беради. Л екин мактов о ш и р и б юборилса, 
салбий колатларга сабаб булади.
Эътироз \ам , айникса, узини юкори баколовчига фойдали 
таъсир к$фсатади. Лекин мунтазам м уваффакиятсизликлардан 
укувчининг ру\и тушиб кетади, буни кисобга олиш керак.
Укишдаги муваффакият, яхши хагги-харакат канчалик тез 
рагбатлантирилса, ш унчалик самарали таъсир курсатади.
Танбех, \ам худди шундай натижа беради. Танбедни кечик- 
тириш натижасида салбий хулктезда м уста\кам ланиб улгуради. 
Бунга йул куймаслик керак.
Бунда хавфли жойи — кутилмаганда салбий хулк ташки 
куриниш и „ижобий“ натиж а бериб колиш ида кисобланади. 
Бунда ана шу хулк Укувчида салбий куникм а косил килиши 
мумкин.
Мацтов ва танбек меъёри. Ф акат макташ ёки т а н б е \ бериш 
билан яхши хулкни муста\камлаш ёки салбий хулкни йукотиш 
мумкин эмас. Одам узи учун ижобий натижа бермаган хулк- 
дангина воз кечдди. Масалан, укувчининг ахлоккз зид каракатига
www.ziyouz.com kutubxonasi


унинг синфдош лари фак,ат кулги билангина бахо бермасалар, 
бундай укувчилар интизомсиз харакатлари билан бош^аларнинг 
эътиборини торта олмасалар, уларда салбий харакатлар истаги 
йукрлади.
Боладаги яхши сифатларни очиб, уни к,анча тез-тез мак,- 
тасак, ундаги салбий хислатларни енгиш эхтимоли ортади. 
И нтизом сиз укувчидаги ижобий сифатни синфдош ларининг 
диедат м арказига куйиш билан уни яхши томонга буриш э \г и - 
моли ортади. \ а р бир инсонда ижобий сифатлар бор, лекин 
уни купинча орттирилган салбий куникмалар ёпиб юборади. 
Ана ш унин г учун хам боладаги илгари мавжуд булган ижобий 
жихдтларни топиш ва уз вак,тида ривожлантириб бориш хаётий 
ахамиятга эга.
Укувчини укишга ургатинг. Бу жами хулосалар якуни. Ук,иб 
урганиш гудакликдан бошлаб хамма ёшда зарур. Фак;ат у ёшга 
м увоф ик ш аклларда мураккаблаш иб боради.
Айрим педагогик коидалар. Укмшга урганиш гудакликдан 
бош ланади, ота-оналарнингузаро ва болалар билан муносабат- 
лари ж иддий ахамиятга эга. И лк эмоционал таассуротлар бола- 
нинг кейинги хаётида мухим из крлдиради. Бу яхши ёки ёмон 
б^лиш и мумкин. Чунки „куш уясида курганини килади“ .
Б олани мактабга тайёрлаш да богча билан ота-она хамкор- 
лиги зарур. Богча тарбияда ота-онага ёрдам беради, холос. Бола, 
асосан, оилада тарбияланади.
Б оланин г укишга муносабати, тайёрлиги оиладаги мухитга 
б он ш ^. Болаларга маълум уйинлар ургатиш, уларнинг уйдаги 
доим ий вазиф аларини белгилаш , ёшига мос талаблар тизими- 
ни уйлаб белгилаш уларни мактабга тайёрлашга ва келгуси 
ривож ланиш йулини белгилашга хизмат кдпади.
Болага куйилган тарбиявий талаблар, агар улар бола томо- 
нидан кабул килинсагина, натижа беради. Ш унинг учун бу 
талаблар ма^садга мувофик ва бола учун мазмунга эга булиши 
керак. А кс х,олда бола фаол к,аршилик курсатади.
У киш даги кийинчиликларни енгиш ва куп такрорланувчи 
хатоларни йукотишда, боладаги бирор ижобий сифатга таяниш 
яхши натижа беради. Болада крнча куп яхши сифатларни топсак 
ва рагбатлантириб борсак, улардаги салбий сифатларни шунча 
тез бартараф кила борамиз.
Б оланин г мактабдаги ютуьушрига шерик була билиш , яъни 
у билан биргаликда хурсанд булиш, агар кийинчиликлар б^лса, 
уларни енгиш учун болага ёрдам бериш зарур. Бунда ота-оналар 
бола яхш и у^иган такдирда хам, мактаб (синф рахбари) билан 
мунтазам алокдца булишлари лозим.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Бола \а р  бир килган иш идан кувона олса, то п ш и р и к ва 
вазифаларни бажариши одат тусига айланади.
Боланинг жиддий масалаларга дойр саволларини т ак и к - 
ламаслик керак. Бу унинг келаж акдаги ижтимоий, биологи к 
\аётини белгиловчи масаладир. Ш уни нг учун \а м унинг савол- 
ларига ан и к ва коникарли жавоб бериш керак.
Болалар ва усмирлар билан исталган мавзуда сузлаш иш
керак. Улар билан эркин м у л о к о т б о л ан и н г си зга б улган 
иш ончини оширади. У билан су\батлаш иш н и турли б а\о н ал ар
билан пайсалга солманг. Чунки вакт утиб, кечикиш ингиз мум- 
кин, бош калар болага н о ту ф и ф и крн и сингдириш и, бунга 
иш онтириш и мумкин.
Болани жуда ёшлигидан б о ш к а ж инсга нисбатан турри 
муносабатга ургатинг. Бу \а к д а ги \а м м а саволларига ж авоб 
беринг, лекин саволдан таш карига чикманг.
Болаларнинг сизга и ш они ш ларини истасангиз, си з \а м
уларга иш онч билан муносабатда булинг, лекин назоратни 
унутманг. Мулокотдаги дустоналик, бола э\ти ёж ларин и туш у- 
ниш, яхш илик истовчи м уносабат бола тарбиясида чинакам
муъжизалар хосил килиши м ум кин.
Болаларга ахлокий насих,атлар килманг, улар буни идрок 
килмайдилар. Бунинг урнига ибрат, урнак буладиган ж онли 
мисоллардан фойдаланинг.
Наси^атлар канча узун булса, мисоллар шунча ки ска бу- 
лади. Зерикарли наси\атлар кам м а замонда \а м тар б и ян и н г 
ёмон ш акли булган.
Кайта укиш янгидан укиш га нисбатан доим о м ураккаб. 
Бунда э.\гиёжга мувофик равиш да куйидаги максадлар кузда 
тутилади:
— билимларни узлаштириш;
— айрим куникмаларга ургатиш .
Кбайта укиш нинг бош асоси унинг зарур эканлигига кагьий 
ишонч \о си л килишдан иборат. Бунда кузда тутилган м ак- 
садларни амалга оширишга ж иддий кириш иш , кайта укиш га 
сабаб булган узгаришларнинг т^ррилиги ва зарурлигига иш о- 
ниш, янгиликни урганишга х о \и ш , истак булиши зарур.
Кбайта укиш э\гиёжи турли ш ароитларда турлича амалга 
ош ирилади. М асалан, уйда укиш , санаш ни урганган болага 
мактабда худди шуларни бош ка усулда ургата бош ланиш и \а м  
кайта укишдан иборат булади. Бундай \о л  бола учун узига хос 
кийин кечади.
Янги иш усулига, янги техникадан ф ойдаланиш га укиш
ёки янги касбга укиш — кай та уки ш н и н г асосий ш акллари 
\исобланади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Билимларни узлаш тириш (таълим олишда) факат хотира 
хусусиятлари эмас, балки шахсий кобилиятлар, ф икрни жам- 
лаш , максад \ам д а тириш кокликка хам борлик
М аксадга интилувчанлик зарурий шартлардан бири, бунда 
Уртача кобилиятлилар хам к^прок ва мустахкамрок узлашти- 
радилар.
Тежамли узлаштириш усули \ар кимда хар хил.
Ёш лар формулалар, хорижий с^злар ва шу кабиларни тез- 
р о к узлаштиради. Л ек и н катталар куп курсаткичлар буйича 
олдинда буладилар. Чунки улар яхширок мотивларга эга. Маса- 
лан, саводсизликни тугатиш укишлари ривожланаётган мамла- 
катлардаги катга ёш дагилар хам Укиш, ёзиш ни (купинча бола- 
лардан тезрок) ургана олиш лари бу ф икрнинг туррилигини 
курсатади.
М аълумки, хотиран и доим^ маш к килдириш керак, акс 
холда у таркок була бош лайди. Ук,иш учун аклий ва жисмоний 
кобилиятлар тенгкур катта ёшдагилар орасида узаро катга фарк 
килиш и мумкин. Бунда ш ахснинг ижтимоий, оилавий ахволи, 
маълумоти, касби, уз касби й даражасини, турмуш тарзини 
ош ириш истаги, им кониятлари мухим ахамиятга эга булади. 
Бу биологик ёш хусусиятларидан кура ахамиятлирок булади. 
Ш унинг учун ёш ф азалари ни шартли ажратиш т у ф и р о к
Б иологик узгар и ш л ар га ижтимоий ш ароитлар жиддий 
таъсир курсатади. 82 ёш гача (уртача 49) одамларга „Биринчи 
марта узингизни качон каридим деб хис килгансиз?“ „К ари­
дим деб уйлаш ингизга н и м а сабаб булган?“ каби саволлар 
берилганда, купчилик „ж исм оний хис килиш га“ , озчилик 
„рухий хис килиш га“ асосланиб, каридим деб хисоблаганлари 
маълум булган. Бундан одам узини неча ёш хис килса, уни 
ш унча ёшда деб хисоблаш мумкин.
Хар бир даврга хос хотира хусусияти, фикрлаш кобилияти 
мавжуд булиб, бу даврлар куйидагича шартли белгиланади:
Усмирлик 18—20 дан 25—30 ёшгача.
Урта ёш 25—30 дан 45—50 ёшгача.
Катта ёш 45—50 дан 65—70 ёшгача.
Кексалик 65—70 дан ю кори.
„Ролли“ хулвда урганиш. Еш улгайгач, „ролли“ хулкхосил 
була бош лайди. 
Х ар б и р ёш даврига ж ам и ят том онидан 
куйиладиган талабларга м увоф ик ролли хулк меъёрлари мавжуд. 
Ёш роллари жинс роллари хам булиб ажралади.
К.из болалар уй иш ларига эртарок, жалб килинади, нати- 
жада уларда куйилган м аксадни тушуниш тезрок ва яхширок 
ш аклланади. У 
рил
болаларга купрок эркинлик берилиши уйин 
учун куп вакт сарф лаш ларига сабаб булади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Ижтимоий роллар: маълум жамиятда кабул 
1
<;илинган иж- 
тимоий мезонларга мувофик, маданият с о \а с и вакилларига 
хос касбий, миллий ва бош^а роллар мажуд. Бундай ролларни 
одам урганиб боради ва узи истаган ва уддалаган даражада 
Уйнайди.
Масалан: Янги Гвинеядаги „чамбули“ цабиласида рузгор 
бошлири аёллар, эркаклар эса бизда, асосан , аёллар бажаради- 
ган ишлар билан банд. Бу улар учун таб и и й \о л булиб, шу 
кабилага хос ижтимоий мезонлардан кел и б чиеддн.
Ёш даврларидаги ролли хулцлар.
Ёшлик даврида касбий, оила куриш , ижтимоий вазифа- 
ларнинг усиб бориш и муаммоларини \а л ки ли ш билан боглик, 
ролли хулк^ар \о си л булади.
Урта ёш даврида жамият олдидаги масъулият, ижтимоий 
фаоллик, ихтисос, касбий даражани о ш и р и ш каби муаммолар 
кундаланг булади.
Кекса ёш даврида жамиятнинг касбий ва ижтимоий фаол 
аъзоси булган ш ахсда ж исм оний к у ч л ар ва интеллектуал 
имкониятлар сусайиши билан боглик; муаммолар пайдо булади.
Укишдаги муваффациятлар куйидаги ом иллар билан борлик-
— шахе муаммолари;
— оиладаги а\вол;
— 
5
/к,итувчининг ма^орати;
— атроф -м у\ит омиллари;
— укувчининг билим олишга тайёрлиги.
45—50 ёшли кишиларда хотира кучеизрок, булса \ам , улар 
яхши ук,ишлари мумкин, чунки касбий хотира яхши ривожлан- 
ган булади. Касбга тегишли нарса яхш и узлаш тирилади. Яъни 
касбий таълим давом этгирилади.
Муваффак^иятли таълимнинг 2 та о м и л и : ук^ишга к,изи- 
киш ва У^ишга тайёрлик катталарда болаларга нисбатан яхши 
шаклланган.
И нсон даёти давомида таълим олиш ом иллари „силжиб“ 
боради. Катталарда хотира ёмон б^лса *ам , к,изик,иш катта 
булади.
Кобнлиятлар. Одамнинг мерос булган ва турма крбилият- 
лари орасидаги ф ареда эътибор бериш керак.
Уругланган тухум ^ужайра мерос булган белгилар, яъни 
генларнинг таш увчиси булади. Буни м ерос булган белгилар 
дейилади.
280 кунга як,ин булган томила даврида эса му^ит \ом илага 
мунтазам равиш да она организм и оркдпи таъсир курсатиб 
боради. Натижада мерос булган белгилар иж обий ёки салбий 
узгаришларга учрайди. Бу узгаришлар бола турилгандан кейин
www.ziyouz.com kutubxonasi


турма белгиларга айланади. Психологлар шу сабабдан мерос 
булган б елгиларн и эмас, турма белгиларни купрок кисобга 
оладилар. Бу эса тарбияга комила давридан эътибор бериш 
лозимлигини тасдиклайди.
М асалан, аод и заиф ликнинг кретинизм деб номланган 
ало\ида ш акли комила даврида булажак онадаги калконсимон 
без ф аолиятин инг пасайишидан косил булиши мумкин. Кре- 
тин изм ни нг бу тури мерос булган эм ас, турма, яъни бола 
турилгунча даврда орггирилган *исобланади.
Турилгандан кейин турли таш ки омиллар таъсирида косил 
булган белгилар орттирилган белгилар дейилади. Бунга болада 
турилгандан су н г шаклланиб борадиган ижобий ёки салбий 
шахеий си ф атл а р , одатлар, ахлок ва бош калар мисол була 
олади.
Л екин, бу кобилиятлар таълим-тарбия жараёнида асосий 
а\ам ият касб этмайди. Бу фикрни куйидаги мисол тасдиклаши 
мумкин.
Ахлок тузатиш колонияси бошлири шу колонияга тушган 
усмир ёш идаги ж иноятчига бир куни банкдан ордер буйича 
кагга микдордаги пулни олиб келиш ни топширади. Э кспери­
мент яхш и тугайд и , со б и к урри пулларни колонияга олиб 
келади ва шу кундан бошлаб унинг шахеи ш аклланиш ида 
кагьий узгариш юз беради.
Бу ерда ш у узгариш нинг сабаби ушбу кулланган методми 
ёки бошка сабаблар кам борми? Бунга асосий сабаб шу педа- 
гогик метод натиж асида болада *осил булган ички зиддиятдир. 
Бунда одат булиб колган урриликка мойиллик билан тарбиячи 
томонидан берилган топш ирик оркали бола шахеига берилган 
жуда кутилмаган юкори баконинг намойиш килиниши уртаси- 
даги ички зиддият пишиб етилган. Бу колатга куп сонли шарт- 
лар, хусусан, унга пулларни олиб келиш кандай топш ирил- 
гани, б олан и н г тарбиячига муносабати, колониядаги рукий 
м у\ит камда б ол ан и н г шахеий сифатлари таркиби рол уйнаган. 
Айнан шу (б о ш к а эмас) ш артларнинг мос тушгани ушбу 
харакатга ундовчи сабабни белгилаган.
Булар \а м м а с и одамнинг турма белги ва мойилликларига 
таълим ж араёнида кал килувчи а\ам и ят бериш канчалик нотур- 
рилигини билдиради.
Саволлар ё п и к ва очик булади.

Download 2,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish