Педагогик технология



Download 2,9 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/32
Sana22.02.2022
Hajmi2,9 Mb.
#80380
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   32
Bog'liq
Pedagogik texnologiya asoslari (J.Yo'ldoshev, S.Usmonov)

15- схема
Бу жараёнда у к у вч и н и н г фаолияти д и к к атн и жамлаш 
куриш , кузатиш, тасаввур кдлиш , фикрлаш (та\пил, киёс, умум- 
лаш тириш ), идрок этиш , хотирада сак^аш ва шу кабилардан 
иборат булади.
Аудио воситалар эш и т и ш оркали ахборотни урганиш , 
узлаш тириш имкониятини берувчи магнитофон тасмаси, турли 
д и ск л ар , бундан таш кар и , мусика асбобларининг овози ва 
бош ка табиий овозлар булиш и мумкин.
Х озирда купрокаудиовизуал воситалар, яъни бир вактнинг 
узида эш итиш ва куриш га хизмат к,илувчи воситалар: кино ва 
б ош ка овозли видео тасвирлардан фойдаланилади.
Бу педагогик воситалардан самарали фойдаланиш учун 
у к у в ч и н и н г ко б и л и яти , им конияти, хусусиятлари \и со б га 
олин иш и максадга мувофик,- Маълумки, укувчилар психологик 
ж и^атлан таш ки ахборотни купрок куриш ёки эш итиш , шу- 
нингдек, бошка сезги аъзолари ёки \аракатлар оркали яхширок 
эсл аб колиб узлаш тирувчилар тоифаларига ажратилади. Бу 
тоиф алар куйидаги хусусиятлари билан фаркланадилар:
Куриш оркали хотирада са^ловчилар — матн, схема, диа­
грам м а, жадвалларни яхш и эслаб коладилар, хотираларида 
сакпайдилар ва кайта тиклай оладилар.
Эшитиш оркали хотирада цолдирувчилар — матнни, унинг 
м азм унини ким нингдир овози оркали хотираларида саклаб 
Коладилар.
Харакатлантирувчи куч оркали хотирада олиб цолувчилар — 
ё зи б -ч и зи б , тасвирлаб ёки кайта-кайта такрорлаш оркали 
хотираларида саклайдилар.
Аслида эса, амалиётда шу \амм а тоифаларга хос хусусият- 
л ар н и х^исобга олган ^олда \а р бир вазиятда тегиш лича ижодий 
ёндаш ув асосида мавжуд воситалардан комплекс фойдаланиш 
эн г яхш и самара бериш и мумкин.
www.ziyouz.com kutubxonasi


Табиий воситаларга педагогик технология жараёнида урга- 
ниш кузда тутилган мазмунга тегиш ли барча табиий нарсалар 
киради. Булар одам ва ж ониворлар, усимликлар ва табиат, 
асбоб-ускуналар, буюмлар, м аш ина, механизмлар, инш оотлар 
ва шу кабилардан иборат.
Укувчи ва ук^тувчи учун зарур уцув анжомлари дамда мактаб 
жихозларн педагогик тех н о л о ги ян и н г зарурий воси талари 
\исобланади.
Умуман, педагогик технологиянинг сифати ва сам арадор- 
лиги дазирги кунда куп жидатдан барча турдаги зарурий воси- 
таларнинг си ф ати ва улардан ю ^ о р и сам арадорли к б и л ан
фойдалана билиш га боглик.
Бу воситалардан тугри ва унумли фойдаланиш укитувчи- 
нинг малакаси, ма\орати, иж одкорлиги ва изланувчанлигига 
боглик-
'[ ц Я П
МОДУЛЛАР ВА АЛГОРИТМЛАР
Хар бир педагогик технология узига хос педагогик ти зи м - 
дан иборат булиб, бу тизим модуллардан таш кил топади.
Педагогик технологиянинг чиндан дам м авж удэканлигини 
дамда татбик этиш га тайёрлигини ун и н г таркибидаги модуллар 
ва алгоритмлар данчалик даражада тулик ва пухта эканлиги 
билан белгиланади.
Модул ва алгоритм *ар дандай технологиянинг асосий ту- 
шунчалари булиб, педагогик технология учун дам бу тушунчалар 
шунча адамиятли. Педагогик технологиядаги „модул“ ва „ал ­
горитм“ тушунчалари бирмунча узига хос хусусиятларга эга.
Модул — педагогик технологияни таш кил килувчи, тар - 
кибий булакларни ифодаловчи тушунча. Бу таркибий булаклар, 
яъни модуллар энг кичик б^лаклардан дамда уларнинг турли 
мивдордаги тупламларидан иборат булади. Бунда энг кичик 
таркибий булакни энг кичик модул, бош даларини эса уз ичига 
данча модулни олишига дараб, тегиш лича даражадаги модуллар 
дейилади.
Педагогик технологиянинг энг к и ч и к модуллари энг асосий 
тушунча булиб, улар гуёки педагогик технологи ян и \о с и л
Килувчи „риш тча“лар вазифасини баж ариш и билан асосий 
адамиятга эга.
Бунда кичик модул, модул туплам и, бирламчи модул ва 
модул даражаси деган тушунчалардан фойдаланилади. Улар 
куйидагича таърифланади:
www.ziyouz.com kutubxonasi


Кичик модул — педагогик технология таркибидаги энг ки- 
чик бирликни ифодалайди. Амалда бундай кичик модулни бошка 
кичик модулларга ажратиш мумкин эмас, деб ^исобланади.
Бирламчи модул — педагогик технологиями унинг бирор 
даражасидан бош лаб тасвирлашда дастлабки модул сифатида 
танланган ва уз таркиби га битта ёки бир нечта кичик модул- 
ларни оладиган модул туплами.
Модул туплами — педагогик технологияни унинг бирор 
даражасидан бош лаб тасвирлаш мак,садида битта модул сиф а­
тида к,аралган бир нечта модуллар 
й и р и н д и с и .
Модул д ар аж а си — педагогик технологи ян и тасвирлаш
кУламига мувофик равиш да танланган бирламчи модулларнинг 
уз таркибида ас л ид а кднча модулларга эга эканлиги курсаткичи.
Педагогик технологи ян инг модуллари куйидаги даража- 
ларга ажратилиш и мумкин:
1. Бир укув машрулотини утказиш технологиясини ташкил 
кдлувчи модуллар.
2. Укув ф а н и н и н г бир мавзусини, бир булимини, бир 
кисм ини ёки ^ а м м а с и н и н г таркибий булакларини 
*амда 
укитиш технологиясини ташкил килувчи модуллар. Уларни 
блоклар деб \а м номланади.
3. Бир нечта турдош укув фанларининг таркибий булак­
ларини даш(а айрим ф анларни у^итиш технологиясини ташкил 
к;илувчи уодуллар (блоклар).
4. Д ж л а т таълим стандартининг таркибий булакларини 
\ам д а уларнинг баж арилиш ини таъминлаш технологияларини 
ташкил килувчи модуллар.
5. Укув режа ва дастурларнинг таркибий булакларини \амда 
уларнинг баж арилиш ини таъминлаш технологиясини ташкил 
Килувчи модуллар.
6. Таълим воситаларини ташкил к,илувчи модуллар.
7. Педагогик технология жараёнида к^лланиладиган усул- 
ларни ташкил килувчи модуллар.
Ушбу модуллар орасида бир у ^ в машрулотини утказиш 
технологиясини таш кил кдлувчи модуллар педагогик техноло­
гия жараёнининг асосий буринини ташкил килиши билан энг 
а\амиятли \и собланади. Улар куйидаги турларга ажратилади:
— машгулот мазмунини ташкил кдяувчи асосий тушунчапар;
— шу тушунчаларни укувчиларга тушунтириш жараёнининг 
таркибий к,исмлари;
— шу таркибий к,исмларнинг \а р бирида кулланиладиган 
таълим-тарбия воситалари ва усуллари;
— укитувчининг машрулот давомида бажарадиган фаолия- 
тини ташкил килувчи модуллар;
www.ziyouz.com kutubxonasi


— укувчиларнингмаш гулотбош идан охиригача булган вакт 
давомида бажарадиган ф аолиятларини таш кил килувчи м о- 
дуллар;
— укувчиларнинг узлаш тириш ини назорат кдпиш иш ла- 
рини ташкил килувчи модуллар ва шу кабилар.
Юкорида айтилганлардан куриниб турибдики, педагогик 
технология жараёнидаги модуллар таълим мазмуни, воситалари 
ва усулларининг \а р бирига тегиш ли таркиби й элементларни 
ташкил цилади. Бунда таълим мазмуни модуллари — ургати- 
лаётган ахборотнингтаркибини таш кил килувчи бирликларни; 
таълим воситалари модуллари — шу воси таларнин г б и рл и к - 
ларини; таълим усуллари модуллари — шу усулларни амалга 
ош ириш ф аоли яти давомида б аж ар и л ад и ган \а р ак атл ар н и
ташкил килувчи бирликларни ифодалайди.
Модул узгармас, котиб колган н ар са деб каралмаслиги 
керак. Аслида \а р  бир модул узига тегиш ли кичик максадни 
ифодалайди. Бу м аксадни ам алга о ш и р и ш д а эса тегиш ли 
шароит учун эн г маъкул деб топилган йуллар, усуллар, восита- 
лардан фойдаланиш кузда тутилади. Д ем ак , модулда белги- 
ланган максадни узгартирмаган *олда уни тулик амалга ош и- 
риш ни таъминловчи, узаро ф арк килувчи турли йуллар, усул­
лар, воситалар кулланилиши мумкин.
Ушбу модулларни ажратиб белгилаш да маълум тартибга 
риоя килиш зарур.
Бунда, аввало, энг кичик ёки бирлам чи модул ажратилади. 
Уни педагогик технологияни турли дараж асидан бошлаб иш лаб 
чик,ишда турли каггаликда ажратиш м ум кин. Масалан, бирорта 
ф и кр н и туш унтириш ж араёнини б и р бутун \о л ат д а б и тта 
модул х,исоблаш \а м ёки бу ж араённи б и р нечта булакларга 
ажратиб, уларнинг \а р бирини ал о \и д а модуллар деб \и с о б - 
лаш \а м , ш унингдек, битта эм ас, б и р нечта узаро б о гл и к
ф икрларни тушунтириш ж араёнини б и р бутун \о л д а битта 
модул деб чисоблаш \ам мумкин. Ш у тартибда энг кичик — 
бирламчи модулни ажратишда асосий ш арт шу модул тарки- 
бида хамма зарур элементлар, албатта, сак^таниши ва уларни 
исталган бош ка вактда, бош ка жойда, бош ка тегишли тайёр- 
гарликка эга булган мутахассислар ва укитувчилар томонидан 
олдиндан ку'зда тутилган даражада баж ариш им кониятини 
саклашдан иборат.
Шундай тартибда белгиланган модулни эн г кичик ёки б и р ­
ламчи модул деб аталади. Ш ундай бирлам чи модулларни зарур 
булган холларда тартиб сонлар буйича 
белгилаш учун „ I -
модул“ ; „2- модул“ куриниш идаги ёзу вл ар билан аж ратиб 
курсатиш ёки „модул“ сузини ёзм асд а н , ф ак ат тартиб со н
www.ziyouz.com kutubxonasi


ордали курсатиш мумкин. Бундай белгилаш ордали педагогик 
технологиянинг т^лик, баён килиниш ини таъминлаш дамда 
келгусида тулик, сак^аниш ини назорат килиш имконияти пай- 
до булади.
Педагогик технология жараёнини тасвирлашда унинг кенг- 
ро к дараж алардаги кулланиш ини умумлаштириб тасвирлаш 
лозим булган \о л л ар д а, одатда, шундай бирламчи модуллар- 
нинг жамини ало^ида курсатиш шарт эмас. Бундай ма^садлар 
учун бир н ечта би рл ам ч и м одулларнинг тегиш ли нуцтаи 
назардан узаро боглик^икларини ёки мосликларини \исобга 
олган \олда умумлаш тириб \осил килинган тупламини айрим 
модул сифатида курсатилади.
Бундай тартибда \оси л килинган модул Заражали модул 
деб аталади ва уни ёзм а шаклда белгилашда уз таркибида нечта 
бирламчи модул бор булса, шунча даражали эканлиги курсатиб 
цуйилиши мацсадга мувофиц.
Буни, м асалан 
„1- модул (4)“ ёки „1(4)“ куринишида 
белгилаш мумкин. Бунда шу модулнингтасвирланган педагогик 
технология жараёнидаги тартиб сони биринчи эканлиги дамда 
уз таркибига 4 д о н а бирламчи модулни олиш и, яъни туртинчи 
даражали модул эканлиги шартли равишда курсатилган.
Ушбу тар ти б л ар га риоя к;илинганда дар бир тасвирла- 
наётган п едагоги к технология ж араёни таркибидаги жами 
бирламчи модуллар сони дамда уларнинг тупламларидан ибо- 
рат даражали модуллар сони к,анча эканлиги маълум булади 
ва бунинг натиж асида тасвирланаётган педагогик технология 
жараёни тулик, акс эттирилиши таъминланади.
Юцорида айтилгандек, у^кув фани бир мавзусининг тарки- 
бий б^лакларини дамда укитиш технологиясини умумлаш­
тириб, бигга модул сифатида белгилаш, шу укув фанига дойр 
дар турли масалаларни дал килиш максадида кулланилади. Бу 
ерда шу укув ф ан и н и н г бир мавзуси урнига унинг бир булими- 
ни, бир кисм ини ёки даммасини битта модул сифатида белги­
лаш дам шунга ухш аш макрадларда кулланилади. Уларни юцо- 
рида айтилгандек блоклар деб номлаш дам мумкин.
Бундай модулларни белгилашда уларнинг узини шартли 
равишда бирламчи модул деб дасоблаш ва шунга мувофик, 
тартибда белгилаш дам мумкин.
Бундай модулларни даражали модул сифатида белгилаш 
мак;садга мувофик, булган далларда эса, улар учун бирламчи 
модулларни ш артли равишда педагогик технологиянинг дайси 
д араж аси д аги м о д у л л ар и д ан бош лаб ^исоблаш белгилаб 
олинади. Ш унга 
м увоф ик равишда модулнинг даражасини 
белгилаш м умкин булади.
www.ziyouz.com kutubxonasi


М одулнинг дараж аси шу тартибда к у р с а т и л г а н *олда 
педагогик технологияни к,айси бирламчи дараж адан бошлаб 
тасвирланаётган булса, шунга мое равишда тулик, акс эттириш 
таъминланади.
Педагогик технология материалларини ю корида айтилган 
тартибда модулларга аж ратиш жараёни модуллаштириш деб 
аталади. Модуллаштиришни тегишли материалларни тайёрлаш 
жараёнида амалга ошириш мак,садга мувофик кисобланади. Шу 
билан бирга илгари тайёрланган материаллар асосида \ам
модуллаштириш амалга ош ирилиш и мумкин.
Модулларни ^амма лолларда *ам тартиб сон лари ва даража- 
ларини курсатган \олда белгиланмайди. Л еки н бундай \олда 
педагогик технологиянинг тулик баён к,илинганлигини асосли 
кафолатлаш к,ийин булади.
Давлат таълим стандарти, укув режа ва дастурлари *ам зарур 
\олларда юкрридаги тартибда модуллаштирилиши мумкин.
Таълим воситаларини *ар бир машгулот учун, айрим мавзу, 
булим, к,исм ва, умуман, б и р укув фани учун зарурлилик дара- 
жасига мувофик, модуллаштириш мумкин.
Ш унингдек, таълим ж араёнида кулланадиган усулларни 
\ам д а укитувчи ва укувчи ф аолиятини \а м зарур деб \исоб- 
ланган лолларда ало\ида модуллаштириш м ум кин.
Алгоритм — педагогик технология т а р к и б и й булаклари 
(модуллари) узаро ж ойлаш увининг \ам д а педагогик техноло­
гия жараёнларини амалга ош ириш кетм а-кетлигининг аввалдан 
белгиланган тартибини (коидасини) билдиради.
Педагогик технологияни шундай тартибда иш лаб чициш 
уни алгоритмлаштириш дейилади. Алгоритм *ар кдндай техно- 
логияга хос булиб, шу жумладан, педагогик технологияда хам 
уни маълум тартиб (коида)га мувофик, оли б б о ри ш оркдпи 
аввалдан белгиланган мак,садга эриш иш каф олати амалга оши- 
рилади.
Одатда, педагогик технологияни лойи^алаш да олдин унинг 
алгоритми ишлаб чикилади. Ш у алгоритмга м у во ф и к холда 
модулларнинг узаро ж ойлаш иш тартиби ан икутнади .
Педагогик технологияда алгоритмлар ал о ^и д а машгулот 
ёки унинг бирор булаги алгоритми, укув ф ан и н и Укитишнинг 
умумдидактик изчиллиги алгоритми, укитувчи фаолиятининг, 
укувчи фаолиятининг, узлаш тириш ни назорат килиш жараё- 
нининг, мактабни бош кариш ж араёнининг алгоритм и каби 
турларга булинади.
Педагогик технологияни алгоритм лаш тириш нинг бирлам­
чи даражаси машгулот ж араёнидаги педагогик ф аолиятнинг 
энг кичик булаклари Узаро жойлаш увини кам да шу жараённи
www.ziyouz.com kutubxonasi


амалга ош и ри ш кетм а-кетлигини белгилашдан бош ланади. 
Уларни бирламчи алгоритмлар дейилади. \ а р бир белгиланган 
алгоритм ни тартиб сони билан ажратиш мак>садга мувофи^. 
Ш унда тегиш ли алгоритмлар тулик, акс этганлигини курсатиш 
ва уларнинг саеданиш ини назорат килиш мумкин булади.
Ш у билан бирга, бирламчи алгоритмни мак,садга мувофик 
холларда педагогик технологиянинг бош^а даражаси (масалан, 
бир уь^в машгулотини битта алгоритм сифатида белгилаш ва 
шу кабилар)дан бошлаб хам белгилаш мумкин. Педагогик 
технология алгоритмларини хам зарур холларда юкррида ай- 
тилган модулларни белгилаш тартибига ухшаган шаклларда 
белгилаш мумкин.
А лгоритмлаш орк;али педагогик технологияни тегишлича 
тайёргарликка эга булган мутахассислар томонидан олдиндан 
белгиланган максадларнинг т$?лик, амалга ош рилиш ини кафо- 
латлаган холда амалга ош ириш имконияти яратилади.
М одуллаш тириш ва алгоритмлаш маданияти таълим-тар- 
бия ж араёнида одат тусига кирган холдагина турли даража- 
лардаги педагогик технологияларни яратиш ва амалда куллаш 
ф аолияти янада кенг ривож лана боради.
! [ Я
ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЯНГИ ТЕХНОЛОГИЯНИ
КИРИТИШ МЕХАНИЗМИ
л .

1. П едагогик жамоани янги педагогик технология асослари 
билан таниш тириш — маъруза. Адабиётлар тавсия этиш.
2. Я нги технология асосида ишлашни хоадовчи педагоглар 
жамоасини а н и ^ а ш . Улар орк,али Ук,итувчиларга педагогик тех­
нологияни куллашдан кузда тутилган мак^садни, унинг мохия- 
тини етказиш .
3. Я нги педагогик технология асосида ишламок^чи булган 
ук^тувчиларни шу жараёнга тайёрлаш юзасидан куйидаги таш- 
килий иш ларни амалга ош ириш :
— сем и н ар ;
— тр ен и н г;
— индивидуал маслахат бериш ;
— кургазм али дарслар таш кил этиш.
4. Я нги технология асосида иш ловчиларнинг иш ини на­
зорат ки л и ш , кузатув ва тахлиллар утказиш, методик ёрдамлар 
курсатиш . У ларнинг хисоботларини эшитиб бориш.
5. Я нги педагогик технология асосида ишловчи ук^тув- 
ч и л а р н и н г м етодика кен гаш ида, педагогика кенгаш ларида 
чи^и ш лар и н и ташкил этиш.
www.ziyouz.com kutubxonasi


6. Янги педагогик технология буйича ишлаш учун зарур 
дидактик материаллар, воситалар хонасини таш кил килиш .
7. Янги технология буйича иш лаш нинг аф залликларини, 
укувчилар, ота-оналар, педагогик жамоа том онидан куллаб- 
Кувватланишини ошкор этиб бориш .
хУ 8. Илгор, инноватор педагогдан иннаватор педагогик жа- 
моани шакллантириш.
9. 
Я нгиланиш нинг узулуксизлиги, д ав о м и й л и ги н и таъ- 
минлаш.
Хар бир мактаб уз педагогик ж амоасининг умумпедагогик 
тайёрлиги, истак ва ходаш ларига мувофик, педагогик техно- 
логияни жорий этиш стратегияси ва тактикасини узига мослаб 
режалаштириши мумкин.
¡ 1 0 1
ЯНГИ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯНИ Ж О Р И Й ЭТИШ
МАКСАДИДА УКИТУВЧИЛАР БИЛАН ТАШ КИЛ 
КИЛИНАДИГАН ТАДБИРЛАР
- — Я кка \олда ишлаш, мустакил укиш (мактабда, уйда).
— Ж уфт б^либ ишлаш (мактабда).
— К ичик гурузда ишлаш (м актаб, туманда).
— Катта гу р у д а ишлаш (м актаб , туманда) ш аклларида 
амалга оширилади. Т Ч /ъ С

Download 2,9 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish