Payvandlash jihozlari

Deformatsiyalarni muvozanatlash. Bu usulning mohiyati shundaki, unda choklarni tushirish tartibini oldingi choklarni tushirishda hosil bo‘lgan deformatsiyalar keyingi chokni tushi- rishda kamayadigan qilib tanlanadi. Bu usul o‘zaksimon kon- struksiyalarni va simmetrik kesimli detallarni payvandlashda keng qo‘llaniladi.
Teskari deformatsiyalar. Konstruksiya yoki elementni pay- vandlash oldidan qoldiq deformatsiyani kamaytirish uchun sun’iy ravishda oldindan payvandlash vaqtida yuzaga keladigan defor- matsiyaga teskari ishorali deformatsiya hosil qilinadi. 4.12-rasm- da teskari deformatsiyadan foydalanishga oid ba’zi misollar kel- tirilgan.
Qattiq mahkamlash (4.13-rasm). Agar 600°C dan ortiq ha- roratgacha qizish zonasi payvandlanayotgan element umumiy kengligining 0,15 qismidan ortmasa, mahkamlab payvandlashda mahkamlamasdan payvandlashdagidan ko‘ra payvand deformat- siyalari kamroq bo‘ladi. Agar qizish zonasi list kengligiga nis- batan 0,15 dan katta bo‘lsa, u holda qattiq mahkamlash defor-
matsiyalarni kamaytirmaydi, balki aksincha ularni erkin holatda payvandlashdagidan ko‘ra ko‘paytirib yuborishi mumkin.

10. 
    rasm. Teskari bukilish hosil qilish sxemasi:
    

a — yupqa erkin listlar; b — keng erkin listlar; d — mahkamlangan listlar.

4.13-rasm. Listlarni qattiq mahkamlash sxemasi.

Choklarni va chok atrofi zonalarini bolg‘alash. Bolg‘alash kuchlanish va deformatsiyalarning kamayishiga yordam beradi. Bolg‘alashda quyidagi shartlarga rioya qilish kerak:

• 
  ko‘p qatlamli payvandlashda qatlam-qatlam qilib bolg’ala- nadi, birinchi va oxirgi qatlam bolg‘alanmaydi;
  
• 
  bolg’alashni chokning 150-200 mm uzunlikdagi hududida payvandlangan hamon yoki 150-200°C qizigani hamon bajarish kerak;
  
• 
  16 mm dan yo’g’on metalni payvandlashda chok atrofi zo- nasidagi metalni ham bolg‘alash kerak.