Патологик

(
умумийлиги). 
Организмда ҳужайралар, органлар ва системаларнинг функциялари бузилиши 
морфологик ўзгаришлар билан чамбарчас боғлиқ. Илгарилари касалликда 
морфологик ўзгаришлар бўлмаса ҳам, функционал ўзгаришлар бўлиши мумкин, деган 
нотўғри ва хато фикрлар ҳукумронлик қилган эди. Морфологик ўзгаришсиз 
функционал касалликлар учрамайди. Ҳақиқатда ҳам, баъзида оксигенни кескин 
етишмаслиги оқибатида содир бўлган ўлимда бош мияда морфологик ўзгаришлар ёки 
бутунлай ошкор қилинмайди ёки улар нисбатан кучсиз намоён бўлади. Аммо бундан 
бош мияда ва бошқа органларда ва системаларда морфологик ўзгаришлар мавжуд 
эмас, деган маъно келиб чиқмайди. Ҳозирги вақтда морфологик ўзгаришларни 
молекуляр даражада бўлиши исбот қилинган. Бундай тузилишдаги ўзгаришлар оддий 
морфологик усулларни қўллаб, ўтказилган тадқиқотларда ошкор қилинмайди. 
Оддий морфологик усуллар қўпол, тахминий бўлганлиги туфайли ҳужайралар 
ва тўқималардаги нафис физик, кимёвий ва биокимёвий ўзгаришларни аниқлаш 
имкониятига эга эмас. 
Шуни қайд қилиш керакки, муайян органнинг ҳужайралари ва тўқималаридаги 
структура ўзгаришлари унинг функцияларини бир хил бўлмаган бузилишини 
келтириб чиқаради. Масалан, юракнинг ўтказувчи системасининг бирозгина 
чегараланган морфологик зарарланиши унинг фаолиятини жуда оғир ўзгаришига 
олиб келади ва бутун организмнинг умумий ҳолатига салбий таъсир кўрсатади. Шу 
билан бирга айрим ҳолларда юрак мушакларини каттагина шикастланиши беморни 
тириклигида ошкор бўлмайди.
Компенсирланган юрак пороги бор инсонлар (спортсменлар) анчагина 
жисмоний вазифаларни бажаради ва ўзларини соғлом ҳис қилади. Уларда юрак 
касаллиги учун хос аломатлар – симптомлар аниқланмайди. Бошқа ички органлар ҳам 
жуда яхши компенсатор хусусиятларга эга(жигар, буйраклар, ўпка) ва демак жиддий 
резервлари мавжуд органлар қаторига киради. Шундай қилиб ҳужайранинг 
функцияси ва морфологияси ягона жараёндир. Патоген этиологик омил таъсирида 
организмнинг ҳужайралари, тўқималари ва системаларида бир вақтда ҳам уларни 
тузилиши, ҳам уларни функциялари ўзгаради. Касалликнинг патогенези ўрганилганда 
организмнинг органлари ва системаларининг морфологик ва функционал 
ўзгаришларини диалектик бирликда текшириш лозим.