Patogen anaeroblar. Ma’ruza mashg‘ulotini o‘qitish texnologiyasi

Qotma qo’zg’atuvchisi (Clostridium tetani). Qotma hayvon va odamlarning infeksion jarohatli kasalligi bo’lib, mikrob ajratgan toksini ta’sirida kuchli qo’zg’alish, skelet muskullarining reflektor tortilishi bilan namoyon bo’ladi. Qotma qo’zg’atuvchisini 1883 yilda rus olimi N.D. Monastirskiy kasal odamning shikastlangan joyidagi ajratmasidan topadi. A. Nikolayer 1884 yilda quyon va dengiz cho’chqalariga tuproq yuborib, ularda qotma kasalligini chaqirib, qo’zg’atuvchisini topgan, toza kulturasini 1889 yilda Sh.Kitazato ajratgan. Hayvon va odamlar shikastlanishi natijasida, jarohatlarga tuproqdan qo’zg’atuvchi tushib zararlanadi. Mikrob kuchli zahar ajratadi.
Morfologiyasi va tinktorial xususiyatlari. Qotma qo’zg’atuvchisi yirik ingichka, harakatchan (peritrix) tayoqcha, uzunligi 4-8 mkm, eni 0.4-0.6 mkm. zararlangan to’qimalardan tayyorlangan surtmalarda bakteriyalar alohida, 2-3 tadan guruh bo’lib, kulturalardan esa ayniqsa suyuq muhitlarda uzun, egilgan iplar shaklida joylashadi. Mikrob kapsula hosil qilmaydi. Yumaloq sporalar hosil qiladi. Sporalar hujayradan 2-3 marta keng bo’lib, tayoqchaning uchida, baroban tayoqchasi shaklida joylashadi. Sporalar kulturalarda 2-3 sutkadan keyin, shuningdek organizmda ham paydo bo’ladi. Sporali tayoqchalar harakatsizdir. Mikrob grammusbat, lekin eski kulturalarda bir guruh bakteriyalar grammanfiy.
Kultural xususiyatlari. Qo’zg’atuvchi – qat’iy anaerob, kislorodga juda sezuvchan. Ular uchun optimal harorat 35-37 C, pH 7,4-7,6.
Kitt-Tarossi muhitida qo’zg’atuvchi sekin o’sadi, odatda 24-36 soatdan keyin bir xilda loyqalanib, bitta, ikkita gaz pufakchalari paydo bo’ladi. 5-7 sutkalarda yumshoq cho’kma, gaz hosil qiladi, mikrob hujayralari probirka tubiga cho’kkanda muhit tiniqlshadi. Kulturadan o’sishning 3-5 sutkalarida kuydirilgan shox hidi keladi. Glyukozali-qonli Seyssler agarida nozik oqish-kulrang, o’simtali, markazi ko’tarilgan koloniyalar hosil qiladi. Ba’zan mayda, yumaloq, shudring tomchisiga o’xshaydi. Koloniyalar gemoliz zonasini hosil qiladi. Tik agarga chuqur ekilganda 1-2 sutkadan keyin yasmiq donidek zich, ba’zan disk (R - shakl) yoki markazi zich parsimon ( S- shakl) koloniyalar hosil qiladi. Material qiya agarning kondensasion suyuqligiga ekilsa, anaerob sharoitda u ip shaklida yuqoriga qarab o’sadi. Bu usulni mikrobning toza kulturasini ajratishda qo’llash mumkin. Agar yoki jelatinaga tik ekilganda, archa shaklida o’sadi. Miyali oziq muhit uzoq vaqtdan keyin qorayadi.