Passajirlar tashishning asosiy elementlari dars Oquv maqsadi

8-MAVZU. PASSAJIRLAR TASHISHNING ASOSIY ELEMENTLARI


Dars (Oquv maqsadi: avtomobilb transportida passajir tashish turlari va ularning o'ziga xos xusisiyati hamda passajir tashishni tashkil etishning asosiy elementlarini o'rganishdir.
Tushuncha va tayanch iboralar: passajir, ekspluatatsion xarajat, tannarx, diametrial, radial, xalqasimon,tangentsial,aralash, doimiy, vaqtinchalik, interval, passajir oboroti, passajir oqimi, ekspress, marshrut zichligi, marshrut koeffitsienti, peregon, muntazamlik, harakat chastotasi, jadval usuli, chamalash, statik usul.
Asosiy savollar

1. 
   Passajirlar tashish avtomobil transporti.
   
2. 
   Marshrut (yo'nalish)lar tizimi va haydovchilar mexnatini tashkil etish.
   
3. 
   Passajirlar oboroti va passajirlar oqimi.
   
4. 
   SHahar transport shaxobchalari.
   
5. 
   SHaharlarda avtobuslarni ishlatish asosiy elementlari.
   
6. 
   Engil avtomobillarda passajirlarni tashish.
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Xo'jaev B.A. Avtomobillarda yuk va passajirlar tashish asoslari.-Toshkent: O'zbekiston, 2002.-196-236 betlar.
   
2. 
   Mun V.S. Passajirskie avtomobilbnbie perevozki.- Toshkent: O'qituvchi, 1991.­
   

120 s.

1. 
   Passajirlar tashish avtomobilb transporti
   

Transport turlaridan qat'iy nazar passajirlar tashishni tashkil etishda ularga bir xil talablar qo'yilgan bo'lib, unda passajirlarni qisqa vaqt ichida manzillarga yetkazib qo'yish, transport vositalarining butun marshrut davomida aniq harakati, transport vositalaridan yuqori madaniyat bilan xizmat etish, iloji boricha xarajatlarni tejamli sarflash talablari qo'yiladi.
Passajirlarni ko'plab tashuvchi transportning boshqa turlariga nisbatan passajirlar tashuvchi avtomobilb transportining bir qancha afzalliklari bor. Bunday afzalliklarga eng avvalo, passajirlar tashuvchi avtomobilb transportining yuqori darajali manevrchanligi, ya'ni passajirlarni ishva yashash joylariga yaqinlashtirib yetkazib berish xususiyati, takomillashtirilgan va qattiq qoplamali yo'llarda yer usti passajirlar tashuvchi boshqa transportlarga nisbatan yuqori harakat tezligi, zarur bo'lganda shahar ichi marshrutlarning bir qismini dam olish kunlari shahar atrofi hordiq-chiqarish joylariga boruvchi, shahar tashqaridagilarni esa uning aksi, kerak bo'lganda shahar ichi va shahar atrofi marshrutlaridagi bir qism avtobuslarni ekspress harakatiga o'tkaza olinishi.
Avtobuslarda passajirlar tashishning yana bir asosiy afzalligi bu zarur bo'lganda Yangi marshrutlari tez ishga tushura olinishidir. Me'yoridagi yo'l sharoitlari bor joylarda yangi avtobus marshrutlariga qo'shimcha ishlar qilinmasdan, masalan, yo'l sharoitlari, elektr podstantsiyasi, kontakt shaxobchalari kabilarsiz ishga tushirish mumkinligi. Bunday qurilmalar tramvay va trolleybus marshrutlari uchungina zarurdir. Yangi ochilgan avtobus marshrutlariga qilingan katta xarajatlarni nisbatan qisqa davr ichida qoplanishi mumkin.
Passajirlar oqimi siyrak bo'lgan va 200-300 km masofalarda avtobus transportida temir yo'l passajir transportiga nisbatan kam xarajat qilinishi bilan birga, passajirlarga qulayliklar yaratiladi.
Avtobus transportining eng katta kamchiligi mehnat unumdorligining shahar atrofidagi temir yo'l passajir transporti, tramvay va troleybuslarga nisbatan kichikligi hamda ishlatuvchi yoqilg'i qimmatligi bilan bog'liq ekspluatatsion xarajatlarni kattaligi va atrof muhitni zaharli moddalar bilan yuqori darajada ifloslantirishi va boshqalardaniborat.

2. 
   Marshrut (yo'nalishlar)lar tizimi va haydovchi mehnatini tashkil etish
   

Marshrut (yo'nalish) tizimi deyilganda shahar, tuman yoki viloyat hududidagi barcha turdagi passajirlarni ko'plab tashuvchi marshrutlar yig'indisi tushuniladi.