I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

11.1. Raqobat tushunchasi 

 

Raqobatli  bozor  –  bu  shunday  bozorki,  unda  ko`p  iste`molchilar  va 

sotuvchilar bo`ladi, tovarlar bir xil bo`ladi, bozor tomonidan belgilangan narx amal 

qiladi. 

 Raqobatli  bozori  ba'zan  mukammal  (sof)  raqobatli  bozor  ham  deyiladi  va 

uning ikki muhim xususiyati bor: 



 

Bu bozorda sotuvchi va xaridorlar soni juda ko`p bo`ladi; 



 

Sotuvchilar  tomonidan  taklif  qilinadigan  mahsulotlar  bir  xil 

mahsulot bo`ladi. 

Bu  shartlardan  kelib  chiqqan  holda  bozordagi  har  qanday  sotuvchi  yoki 

haridorning  alohida  harakati  bozor  narxiga  deyarli  ta`sir  etmaydi.  Har  bir  xaridor 

va sotuvchi bozor narxini berilganday qabul qiladi. 

Misol tariqasida sut bozorini ko`rib chiqamiz. Hech qaysi iste'molchi sutning 

narxiga  ta'sir  ko`rsata  olmaydi,  sababi  har  bir  haridor  tomonidan  sotib  olinadigan 

sut  hajmi  umumiy  bozor  hajmiga  nisbatan  juda  ham  kamdir. Shu bilan  birga, har 

bir  sut  yetkazuvchi  fermerni  narxlarni  nazorat  qilishda  imkoniyati  kam,  sababi 

sotuvchilar  taklif  qiladigan  narx  me'yorga  to`g`ri  keladi.  Yana  bir  sababi, 

                                                           

14

 

Ushbu  bob  G.  Menkyuning  “Mikroiqtisodiyot  tamoyillari”  (N.  Gregory  Mankiw  “Principles  of  Microeconomics”7  e.) 

kitobining XIV bobiga muvofiq holda tayyorlangan.

 

---

 

222 

sotuvchiga  u  yuqori  narx  aytolmaydi,  agar  aytsa  xaridorlar  boshqa  sotuvchilarga 

ketib  qolishi  mumkin.  Raqobat  bozoridagi  xaridor  ham,  sotuvchi  ham  bozor 

belgilagan  narxni  qabul  qilishlari  shart,  shu  sababdan  ham  ular  narxni  qabul 

qiluvchilar deyiladi. 

Yuqorida berilgan ikki shartga qo`shimcha qilinadigan bo`lsa, quyida berilgan 

uchinchi shart ham mukammal raqobat bozorining shartlaridandir:  



 

Firmalar  bozorga  erkin  kirib  chiqishadi.  Misol  uchun,  biror  firma  sut 

mahsulotlari  bilan  shug`ullanishni  boshlashni  xohlasa,  boshqa  bir  firma  uni 

to`xtatishni  istab  qolishi  mumkin,  bu  esa  sut  ishlab  chiqaruvchi  tarmoqqa  erkin 

kirish  va  chiqish  shartlarini  qoniqtiradi.  Shuni  e`tiborga  olish  kerakki,  raqobatchi 

firmalarni  tahlillarning  ko`p  qismida  bozorga  erkin  kirish  va  chiqish  haqidagi 

farazlar qo`llanilmaydi. Agar raqobatli bozorga kirish va chiqish erkin bo`lsa, uzoq 

muddatli bozor muvozanatini ta`minlash uchun qudratli kuch yuzaga keladi.