I. A. Bakieva, X. S. Xadjaev, M. Z. Muhitdinova., Sh. Sh. Fayziyev. Mikroiqtisodiyot

Xarajatning turli xil 

o`lchovlari: 

 

JADVAL 

Umumiy 

xarajat 

Mahsulot 

miqdori 

Umumiy xarajat egri chizig`i

 

Bu  yerda  2-jadval  birinchi  ustundan 

ishlab  chiqarilgan  mahsulot  (gorizontal 

kesimda)  va  umumiy  xarajat  (vertikal 

kesimda)  ikkinchi  ustundan  o`rin  olgan. 

2-chizmadan 

ko`rinib 

turganidek, 

umumiy  xarajat  egri  chizig`i  kamayib 

boruvchi 

chekli 

mahsulot 

sababli 

mahsulot  miqdori  tezroq  o`sishni  aks 

ettirgan.

 

RASM 

---

 

211 

xomashyo va uni ishlab chiqarish uchun bevosita sarflanadigan xarajatlardir. Firma 

qancha  ko`p  mahsulot  ishlab  chiqarsa,  shunchalik  resurslarga  ehtiyoj  sezadi  va 

bundan uning xarajatlari ortadi. Mahsulot hajmini ko`tarish maqsadida qo`shimcha 

ishchilar  yollash  ham  mumkin  va  bu  ishchilarning  ish  haqisi  ham  o`zgaruvchan 

xarajat  hisoblanadi.  Jadvalning  4-ustuni  firmaning  o`zgaruvchan  xarajatlarini 

ko`rsatadi. Agarda, firma hech narsa ishlab chiqarmasa, o`zgaruvchan xarajat ham 

bo`lmaydi. Agar firma hech nima ishlab chiqarmasa o`zgaruvchi xarajat 0, 1 dona 

mahsulot  ishlab  chiqarsa  0,30$,  2  dona  mahsulot  ishlab  chiqarsa  0,80$  va  h.k. 

Firmaning umumiy xarajati doimiy va o`zgaruvchi xarajatlari yig`indisiga tengdir. 

2-jadvaldagi  umumiy  xarajat  3-ustundagi  doimiy  xarajat  va  4-ustundagi 

o`zgaruvchan xarajatlar yig`indisiga teng. Firma xo`jayini qancha mahsulot ishlab 

chiqarish  to`g`risida  qaror  qabul  qiladi.  Mazkur  qarorning  ahamiyati  shundaki,  u 

ishlab chiqarish darajasini o`zgartirganida uning xarajatlari qanday o`zgaradi.  

Ishlab  chiqarilgan  mahsulotning  birligi  uchun  xarajatni  topish  uchun, 

firmaning xarajatini yaratiladigan mahsulot hajmiga bo`lamiz. Masalan, agar firma 

soatiga  2  dona  mahsulot  ishlab  chiqarsa, uning  umumiy  xarajati  3.80$  bo`ladi  va 

odatiy  bir  dona  mahsulotning  xarajati  3.80/2  yoki  1.90  bo`ladi.  Umumiy 

xarajatning  ishlab  chiqarish  hajmiga  nisbati  o`rtacha  umumiy  xarajat  deyiladi. 

Umumiy  xarajat  doimiy  va  o`zgaruvchi  xarajatlar  yig`indisi  bo`lganligi  uchun, 

o`rtacha  umumiy  xarajat  o`rtacha  doimiy  va  o`rtacha  o`zgaruvchi  xarajatlar 

yig`indisiga teng. Doimiy xarajatning mahsulot miqdoriga nisbati o`rtacha doimiy