Ўзбекистон республикаси Олий ва урта таълим вазирлиги



Download 1,31 Mb.
Pdf ko'rish
bet13/75
Sana30.12.2021
Hajmi1,31 Mb.
#98469
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   75
Bog'liq
Dinshunoslik fanidan ma`ruzalar matni 1- mavzu “Dinshunoslik” f

Animizm - (lotincha - animus - jon, ruh demakdir) qadimgi zamon dinlaridan biri, kishi 

ruhining  mavjudligiga  ishonishdan  iborat.  Animizm  tabiatdagi  buyumlarni  ilohiylashtiradi,  har 

bir jismda ruh bor, tanadan tashqarida ham jon bor, deb hisoblanadi. 

Animistik  tasavvurlar  barcha  xalkdar  tarixidagi  dinlarda  jon  va  ruh  haqidagi 

tushunchalarning  shakllanishida  ma’lum  rol  o‘ynab  kelgan.  Animizm  har  bir  kishida  uning 

hayoti va ongining manbai bo‘lgan jon bor, deb talqin qilgan. Dastlabki animistik tasavvur jonni 

soya yoki nafas bilan aynan, deb bilar edi. Masalan, Shimoliy Amerika xalklarida soya bilan jon, 

qadimgi arablarda jon bilan qon, Grenlandiyada esa nafas olish bilan jon bitta nom bilan ataladi. 

Animizm  odamda  olam  haqidagi  tasavvurlarni  shakllantirish,  predmet  va  hodisalar 

xususiyatlarini  chuqur  o‘rganish,  jon  va  ruxlarning  tirik  odamlar  singari  qobiliyatga  ega  degan 

fikrlar  paydo  bo‘lishi  munosabati  bilan  tarkib  topgan.  Shu  davrda  jonning  o‘lmasligi  haqidagi 

tasavvur paydo bo‘lgan. Chunki qadimgi odamlar o‘z tanalarining tuzilishi to‘g‘risida to‘liq bir 

tushunchaga  ega  bo‘lmay,  hatgoki  uyqu  va  tush  ko‘rishining  sabablarini  ham  izohlay 

olmaganlar. Shundan so‘ng ibtidoiy odamlar inson tanasini boshqaradigan qandaydir alohida bir 

kuch bo‘lib, odam o‘lgandan so‘ng u kuch, ya’ni jon tanadan chiqib ketadi degan tasavvur hosil 

bo‘lgan. Natijada jonning tanani tark etgandan keyingi faoliyati qanday kechishi haqida o‘ylay 

boshlaganlar.  Ibtidoiy  odamlar  o‘zlarini  tabiatdan  ajratib  qo‘ymaganlar.  Shuning  uchun  ular 

o‘zlari  bilan  bir  qatorda  hayvon,  o‘simlik,  hatto  mehnat  kurollari,  keyinchalik,  suv,  o‘rmon, 

momaqaldiroq va boshqalarda ham jon bor, degan tasavvurlarni keltirib chiqarganlar. Buni fanda 

gilozoizm deb ataydilar. 

Jon  va  ruxdarga  ishonish  barcha  dinlarga  xosdir.  Dindorlarning  fikricha,  jon  barcha 

kishilarda bo‘lib, xudo eng oliy ruh hisoblanadi. Odam o‘lgandan so‘ng tanadan chiqib ketadigan 

jon  bor,  degan  tasavvur  chuqurlasha  borgan.  Demak,  odam  o‘lganda  jon  chiqib  ketib,  yashay 

berar ekan, uning o‘zi abadiy yashaydi degan tushuncha paydo bo‘lgan. Abadiy ruh to‘grisidagi . 

tasavvur  ana  shu  yo‘sinda  shakllangan.  Ruxlarga  ishonish  arvohlarga  ishonishni  keltirib 

chiqargan. 

Jon  va  ruhlarning  o‘lmasligi  haqidagi  qadimiy  animistik  tasavvurlarning  elementlari 

hozirgi barcha dinlarda saqlanib qolmokda. Masalan, dindorlar tasavvurlarida o‘lgan kishilarning 

arvohini yo‘klash, ularni tirik odamlar singari hamma narsadan xabardor, deb tushunish mavjud. 

Shu  tufayli  jon  va  ruhlarga  atab  qurbonlik,  xayr-xudoyi  qilish,  sadaqa  berish  odatlari  hamon 

uchrab turadi. Ba’zan murdani kiyimlari bilan dafn etish,  yoniga  suv, ovqatlar qo‘yish odatlari 

ham  animizmning  ko‘rinishidir.  O‘zbeklarda  arvohlar  haqidagi  tasavvurlar,  ularni  eslab 

payshanba  oqshomi  arafasida  chiroq  yoqish,  kabrstonlarga  borib  qur’on  suralaridan  o‘qish 

animizmga bo‘lgan e’tiqodning shakllaridir. 




 

 

 






Download 1,31 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish