|
4.5. Тижорат банкларида кредит конвейери
усулида кредитлаш механизмини жорий этиш
орқали активлар ҳажмини ошириш
Ҳ
озирги кунда хорижий ва маҳаллий банк сек-
торларида энг муҳим муаммолардан бири
банкларнинг кредит портфелининг ўсиш суръати
бў йича муддати ўтган кредитлар ҳажмининг ўсиш
суръат ларининг ошишидир. Бу режалаштирилган гра-
фикка нисбатан тўловлар қобилиятининг пасайишига
олиб келади. Ушбу йўналиш кредитлар бўйича мум-
кин бўлган зарарлар учун қўшимча захираларни яра-
тишни олдиндан белгилаб берувчи ва кредит опера-
цияларидан олинган соф фойданинг пасайишига олиб
205
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
келадиган кредитларнинг хизмат кўрсатиш сифати-
нинг ёмонлашувини англатади.
Бунда муддати ўтган қарзни қайтариш муддати ту-
файли маблағларни қайта инвестициялашнинг мум-
кин эмаслиги сабабли йўқотилган фойда ҳисобланади.
Жисмоний шахсларнинг кечиктирилган қарзларининг
улуши истеъмол кредит хизматларини кўрсатиш соҳа-
сининг мавжудлиги учун жуда муҳимдир. Шу нуқтаи
назардан, кўпинча маҳаллий тижорат банклари энг
консерватив кредитлаш моделига риоя қилишга маж-
бур.
Шу билан бирга, бошқа томондан, ташқи шароит-
ларнинг доимий ўзгариши, қонунчилик ва меъёрий
ҳужжатлар базасининг беқарорлиги, банк ташкилот-
ларининг концентрациясини кучайтириш барча янги
тенденцияларга риоя қилишнинг зарурлигига олиб
келади.
Бизнинг фикримизча, бугунги кунда консерватив
кредитлаш сиёсати амалиётига зарурат йўқолмоқда,
чунки у банкнинг ҳаракат эркинлигини сезиларли да-
ражада чекламоқда. Консерватизм ҳар молия соҳа-
сига мос тенденция бўлса-да, аммо ҳозирги вақтда
иқтисодий жараёнларнинг мунтазам метаморфозла-
рини акс эттирмайди.
Ҳозирги кунда замонавий банклар анъанавий ён-
дашувларнинг аксариятини рад этиб, янги техника
ва технологияларни жорий этиш орқали ўз ишининг
амалиётини фаол равишда ўзгартириб, консерватив
бизнес усулларидан ажралиб туришга йўналтирил-
ган. Бу, албатта, замонавий тижорат банкларга бо-
зор тенденциялари, мижозлар талаблари ва энг янги
технологияларни мунтазам жорий этишни ҳисобга
олмасдан бозорда ўз ўрнини сақлаб қола олмайди.
Тижорат банклари ўртасида рақобат кучайиб бори-
206
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
ши эса ўз ўрнида кредит олиш тартиб-тамойилларини
соддалаштириш ва тезлаштиришга, тақдим этилаётган
ҳужжатлар сонига бўлган талабларни минималлашти-
ришга олиб келмоқда. Одатда, банклар жисмоний
шахслар учун бир неча турдаги кредит шартларини
таклиф қилишади ва мижоз учун рақобатдаги асосий
афзаллик–янги технологияларни жорий этилганлиги,
расмийлаштириш ва фоизларни ўзлаштиришда қу-
лайликларга эга эканлиги ҳисобланади.
Мамлакатимизда истеъмол кредити тақдим этиш
жараёни банк соҳасини эгаллаб олган янги тенденция-
лар – оммавий мижознинг келиши чакана бизнесга
йўналтирилганлиги билан мураккаблашди, бу муқар-
рар равишда ходимлар сонининг ўсишига олиб келади,
харажатларни оширади. Бундан ташқари, опера цион
харажатларнинг ўсиши янги мижозлар оқимининг се-
кинлашиши ёки ҳатто тўхтатилишига олиб келади, бу
эса кучли рақобат билан оммавий бозорда ривож-
ланаётган бизнесга зарар келтиради.
Ушбу муаммони ҳал қилиш технологик инновация-
лар соҳасида бўлиб, бизнес жараёнларини бошқариш
ва иш юритиш технологияларига, шунингдек, ақлли
ярим автоматик кредит бўйича қарор қабул қилиш ти-
зимларига йўналтирилган бўлиши керак.
Сўнгги йилларда банклар аҳолига кредит беришда
иш оқимини минималлаштиришга киришдилар, чунки
оқим усули лойиҳанинг рентабеллигини таъминлаш-
нинг ягона усули ҳисобланади.
Халқаро банк амалиётида рақамли банк концеп-
циясининг муҳим элементи сифатида кенг жорий эти-
лаётган “кредит конвейери” усули асосида тижорат
банклари мижозларини фаол кредитлаш механизми-
ни жорий этиш барқарор активлар ҳажмини ошириш
имконини беради (4.5-расм):
Кредит конвейери усули фақатгина мижозларни
207
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
тезкор кредитлашни амалга ошириш воситаси ҳисо-
бланмасдан, балки кредитлаш жараёнида банк ва ми-
жоз ўртасида ўрнатиладиган барча муносабатларни
самарали тартибга солишнинг аниқ ҳисоб-китобларга
асосланган рақамли банк унсурларини амалиётга жо-
рий этиш моделидир.
Кредит маълумотларининг электрон архивини яратиш
Do'stlaringiz bilan baham: |
