Ўзбекистон республикаси банк-молия академияси

Стресс-тест синовига мойил асосий молиявий кўр-
саткичлар
136
Риск турлари
Риск параметрлари (зона-
лари)
Коэффициентлар
Кредитлик
Қарз олувчининг рақобатбар-
дошлиги камайиши. Кредит 
портфелининг сифати ёмон-
лашиши.
Муддати ўтган асосий қарз ва 
фоиз тўловларининг пайдо 
бўлиши.
Муаммоли қарзларни шакл-
лантириш.
Бизнес риск омилларининг 
намоён бўлиши.
Қарзни тўлаш манбаларининг 
ишончсизлиги
Регулятив капитал коэф-
фициенти.
Иқтисодий капитал 
коэффициенти.
Бухгалтерия ҳисоби 
бўйича капитал коэффи-
циенти
Ликвидлилик
Узоқ муддатли активларни 
қоплаш учун фойдаланилган 
қисқа муддатли ресурслар.
Паст ликвидли активларнинг 
ўзгарувчан ресурсларини 
қоплаш
Базель III томонидан 
тақдим этилган ликвид-
лик коэффициентлари.
Ички ликвидлик коэф-
фициентлари
136
Манба: Е Михеев. Управление банковскмими рисками. 
https://dspace.tltsu.ru маълумотлари асосида муаллиф томони-
дан ишлаб чиқилган.

---

203
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
Бозор шарои-
тида
Ушбу даврда фоиз ставкалари-
нинг ўзгаришига сезгир бўлган 
банкнинг активлари, мажбу-
риятлари, ҳажми ва муддати 
ўртасидаги фарқ.
Ушбу ресурсларни жойлашти-
риш билан боғлиқ жалб қи-
линган ресурслар бўйича фоиз 
ставкаларини ўзгартиришда 
прогнозли номувофиқлик
Риск қиймати. 
Регулятив капитал коэф-
фициенти
Операцион
Янги операцияларни амалга 
оширишда ходимларнинг 
малакаси етарли эмас.
Янги дастурий таъминотдан 
фойдаланиш. 
Банк бизнесини ривожлан-
тиришнинг янги йўналишла-
рининг қонунчилик базаси 
таъминланмаган.
Чекланган ёки ички назорат-
нинг паст сифати
Регулятив капитал коэф-
фициенти. 
Ички кўрсаткичлар
Фойдалиликни 
йўқотиш
Фойда олишнинг беқарор 
манбалари.
Ресурсларнинг ҳақиқий қий-
матини ошириш.
Ишламаётган активларнинг 
улуши.
Юқори ликвидли активларни 
қоплаш учун ресурсларнинг 
барқарор ёки нисбатан узоқ 
муддатли қисмидан фойдала-
ниш, салбий фоиз 
Маржининг камайиши ёки 
пайдо бўлишига олиб келади
Пул оқимлари. Соф 
фойда.
Бухгалтерия ҳисоби 
бўйича капитал коэффи-
циенти
Стрессни синаш назарияси ва амалиётининг таҳлили 
тижорат банкларида молиявий барқарорликни комплекс 
синаш тизимини яратиш ҳамда изчил, мантиқий ва асос-
ли процедураларни ишлаб чиқиш учун асосдир. 
Юқоридагилардан келиб чиқиб қуйидагича хулоса қи-
лиш мумкин, хусусан, риск–аппетити бу – банклар ўзи-
нинг стратегик мақсадларига эришиш учун кўриши мум-
кин бўлган рискнинг умумий миқдори сифатида намоён 

---

204
Ҳасан Ўткирович Раҳматов
бўлиб, хатарларни бошқариш стратегиясини тасдиқлаш 
вақтида таваккал қилишга тайёр бўлган ўз маблағлари ва 
ликвидлигини белгилайди.
Риск-аппетитини белгилашда, тижорат банклари жо-
рий вақт ва келгусида ўрнатилган рискни баҳолайди ва 
бунда қуйидагилар ҳисобга олиниш лозим:
- тижорат банкларининг даромадлилик даражасига 
бўлган умидлари;
- халқаро тартибга солиш стандартлари;
- жорий ва кутилаётган рискнинг ҳажми, тузилиши;
- умумий капиталнинг жорий ва кутилаётган даражаси 
ҳамда бошқалар.
Бунда банк кенгаши томонидан белгиланган йиллик 
лимит, сублимит даражаси риск-аппетити мақсадли кўр-
саткичларидан ошиб кетиши керак эмас. Жаҳон ама-
лиёти ҳамда амалга оширилган таҳлиллар бугунги кунда 
тижорат банклари активларини ҳимоялашда “риск-аппе-
титини” аниқлаш, улар асосида стресс-тестлаш услубла-
ридан самарали фойдаланиш мақсадга мувофиқлигини 
таъкидлаш имконини бермоқда.