Ona tarbiyasi: roman va hikoyalar / Aziz Nesin

Aziz Nesin
– Umri bilan bergan bo‘lsin. Qoyil, o‘g‘ilchangiz 
juda aqlli bola ekan, – dedi muhandis.
Buni eshitib amakim yana erib ketdi.
– Nimasini aytasiz, afandim. Shaytonga dars be­
radi bu xumpar. Hatto uyda kim qaysi ishga qodir 
ekanini ham biladi...
Bu bola menga qarindosh. O‘zi mendan bir 
yarim yosh kichik. Durust bola. Ammo uning da­
dasiga ma’qul tushgan qiliqlari o‘taketgan tarbiya­
sizlikning o‘zi. Men shunday deb o‘ylayman.
Gapi chala qolgan qo‘shnimiz kelgan joyidan 
boshlab yubordi.
– Qizchamiz hozirdanoq rassom bo‘lib qolgan. 
Chizgan rasmlarini ko‘rsangiz, havasingiz keladi. 
Juda antiqa.
– Qizimning qo‘li gul, ishqilib yomon ko‘zdan 
asrasin, – qo‘shib qo‘ydi onasi.
Navbat kichik amakimga tegdi.
– Shu zamonning bolalari juda o‘tkir bo‘lib 
ketyapti­da. Hammasi bir­biridan o‘taman deydi. 
Shu bizning o‘g‘ilcha deng...
Bilsak, amakimning o‘g‘ilchasi juda xushovoz 
ekan.
– Bizning Fato‘shimiz raqqosa bo‘ladiganga 
o‘xshaydi, – dedi dadam ham gapga qo‘shilib. – 
Tvist degan bir o‘yin bor ekan. Shuni biram boplab 
tashlaydiki, asti qo‘yaverasiz.
– Qizimni yallachi qilmayman, keragi yo‘q, – 
e’tiroz qildi oyim.
– Xomlik qilma, xotin. Raqqosa boshqa, yallachi 
boshqa. Farqi bor. Qizimiz yallachi emas, raqqosa 
bo‘ladi.
– Baribir begonaning oldida yechinib o‘ynay­
di­da, xohlamayman buni!

---

129
«Ona tarbiyasi»
Shu gaplarni eshitib o‘tirib, miyamga g‘alati bir 
fikr keldi. Aytaylik, o‘tirganlardan biri yana o‘g‘il­
chasini maqtab ketadi. «O‘g‘lim tushmagur endi 
yigirmaga chiqdi. Tunov kuni onasini emib o‘tir­
ganida menga qarab: «Dada, menga xotin olib 
bering!» deb qolsa bo‘ladimi. Yo tavba! Shu yosh­
da bolaning tili chiqqanini ko‘rganmisiz?! Voy 
zamonangdan o‘rgilay shunqorlar­ey!» Buni eshi­
tib, hamma yoqa ushlaydi. Shu narsaning bo‘lishi 
mumkinmi? Albatta mumkin. Boyagi gaplarni ayt­
gan odamlarning shunga aqli yetmasmidi? 
Qaysi bir kuni qo‘shnimiz yangi gap topib keldi. 
Bir yarim yashar bolasi atak­chechak qilayotgan 
emish. Oyimga shuni quvona­quvona gapirdi. Men 
hayron bo‘ldim. Nima, bir yarim yashar bola yur­
masdan uchishi kerak ekanmi?
Yosh bola nima hunar ko‘rsatsa, hammasi­
ga ajablanaverishar ekan­da. Qiziq, go‘dakning 
tili chiqqanigayam hayron bo‘lishadi. Bola degan 
odamga o‘xshab gapirmay, bo‘riga o‘xshab uvil­
lashi kerak ekanmi?! Tavba.
Miyasi butun bolalar birpasda uyimizni boshga 
ko‘tarib, to‘s­to‘polonini chiqarib yuborishdi.
Boyagi muhandisning Toriq degan o‘g‘li bor. 
Kap-katta bola, o‘rta maktabning ikkinchi sinfida 
o‘qiydi. Muhandis shu o‘g‘lidan gap ochdi.
– Yoshligida Toriq juda ajoyib bola edi. Nimaga­
dir keyin o‘zgarib qoldi.
– Qani, qani, nimasi ajoyib edi? – qiziqib so‘radi 
kichik amakim.
Injenerning o‘g‘li ham shu yerda. Otasi gapiryap­
ti­yu, men unga razm solaman: turqi sovuq, so‘tak 
bir bola, xolos.

---

130
Aziz Nesin
Toriqni onasi chaqirib qoldi. Uning uch­to‘rt 
marta ovozi eshitilgan bo‘lsayam, Toriq miq etmay 
o‘tiraverdi. Oxiri derazani ochib o‘shqirdi:
– Ha! Nima deysan?
Ota­onalar o‘z farzandlari nimalarga qodir 
ekanini bir ko‘rsatib qo‘yishmoqchi edi. Hamma 
shu fursatni sabrsizlik bilan kutardi. Oxiri katta 
amakining sabri chidamadi. U besh yashar qizini 
imlab chaqirdi.
– Qani, qizim, amakilaringga ashula aytib ber­chi. 
Maza qilib bir eshitsin. Qizcha jilpanglab, noz qildi.
– E-e...
– Bo‘la qol, oppoq qizim.
– Aytgim kelmayapti.
– Aka­singilning musiqaga juda ixlosi baland, – 
qistirib o‘tdi kelinoyim. – Kuyni darrov ilib olishadi. 
Pianino chalganda qo‘llari biram kelishib turadiki. 
Pianino bo‘lganda o‘g‘lim boplab menzurka chalib 
berardi­ya.
– Menzurka emas, mazurka, xonim, – dedi 
amakim uni tuzatmoqchi bo‘lib.
– Menzurkami, manzurkami – hammasi bir go‘r 
emasmi... Yoshligimda men ham musiqa shaydosi 
edim, ikkovi menga tortgan. Qizlarini yana qistab 
ketishdi. – Bo‘l endi, qizim. Aytmasang, hay olib 
bermayman.
– Obermasangiz obermang. Navbat poraga keldi.
– Ashula aytib bersang, bitta shokolad beraman.
– Nimani aytay?
– «Bey o‘g‘lining qizlari»ni.
Amakim tunuka choynakni olib, qopqog‘ini 
tiqillatdi. Kelinoyim barmoq shiqillatdi. Nihoyat, 
chi yillagan bir ovoz eshitildi. Qo‘shiq boshlandi. 
«Bey o‘g‘lining qizlari, yor­ey, Bey o‘g‘lining qizlari, 
  yor­ey, Suzilib turar ko‘zlari, yor­ey...»

---

131