194
Optimal karorni yoki unga yakin karorni tanlashda kerakli usul va uslubni kullash darkor.
Boshkaruv amaliyotida karorlarni kabul kilish va ular bilan ishlashning kuyidagi usullari
mavjud:
* tizimli-iktisodiy va
ijtimoiy taxlil, statistik javoblar va baxolar usuli;
* variantli katorlarning, ya‘ni reja - ishlab chikarish kabi modellarni taxlili, rivojlanish
tendensiyalarini va ishlab chikarishning mavsumiy xarakterini aniklash usuli;
* tajriba javoblarini statistik taxlilini uz ichiga olgan, tajribaviy modellashtirish usuli.
Yechilayotgan muammolarni, jarayonlarni modellashtirish usuli, EXM va iktisodiy-
matematik metodlar orkali bajarilsa, xujalik yurituvchi subyektning faoliyatidagi
kamchilik va yutuklari optimal ravishda
kuzatish mumkin;
* matematik dasturlash usuli;
* maksadlarni baxolash va kutilayotgan xavf nazariyasi usuli. Bu usul ukitish va
motivasiya nazariyasini xisobga olib tabiatni ulchash va bashorat kilish uchun ishlatiladi;
* modellashtirish va tadbirkorlikka oid uyinlar usuli. Bu usul EҐM ishlatilishini takozo
etadi;
* Noaniklik sharoitida individual karor kabul kilishga xar-xil yondashishlarni uz ichiga
olgan kidirishlar nazariyasi;
* xarajatlar usuli. Bu usul ya‘ni, axborotlar yigish, taxlil kilish va ishlatish juda kup
mablag talab etadi, bunda boshkaruvchi agar bu usul optimal javob topishga yordam bersa
xarajatlar oldida tuxtashi kerak emas;
* noma‘lum va noanik vaziyatlarni baxolash va taxlil kilish, odatda, mavjud ishonchli
ma‘lumotlar orkali amalga oshiriladi. Bu xolda kabul kilinadigan karor korxona uz oldiga
kuygan maksadga boglik. Ba‘zan karor kabul kilish iktisodiy-ijtimoiy tizimining
rivojlanish konuniyatiga va tendensiyasi, shuningdek taxliliy xisob-kitoblar asosida
amalga oshirish mumkin buladi. Boshka xollarda albatta muammoning chukur taxlili va
xar tomonlama birlashuvi kerak buladi, ya‘ni muammoning turlicha karab kerakli taxlil va
xisob-kitoblar utkaziladi;
* karor kabul kilish jarayonini soddalashtirish boshkaruv jarayonidagi mexnat doirasini
pasaytiradi. Agar tizimli taxlil doimo utkazilsa, karorlarni ishlab chikish usuli borgan sari
soddalashib anik xolatga keladi. Soddalashgan xoldagi karorlar kabul kilish va ularning
samarasini baxolash kupincha korxona faoliyatining taxlili takrorlanuvchi xolatida
kullaniladi.
* mutaxassislar baxosi, mutaxassislar taxlili asosida olinadi. Bu narsa xatolarni oldini
olish uchun kilinadi. Shundan sung mutaxassislar mavjud mavjud karorlar ruyxati mavjud
fikrlar, takliflar va xulosalar bilan tanishib chikadilar va uzlarining yakuniy xulosalarini
etadilar;
* Bir gurux mutaxassilar tomonidan kandaydir kiyin muammoni ijodiy muxokama kilish.
Bu usul jamoa tajribalari va jamoaning bilimlari Boshkaruvning yechimlariga asoslanishi
va shu bilan birga yaxshi goyalarning yuzaga kelishiga muxit yaratish xamda
muxokamadagi ishtirokchilarning yaxshi tanlanganligi alternativ yechimni topishga va
muammoni tugri xal kilishga katta ta‘sir kursatadi.
Kabul kilingan karorlarning maksadga muvofik xolda bajarilishi uchun ishlab chikarish
jarayonida maxsus maksadga yunaltirilgan dasturlar, tarmokli grafiklarni, matrisali
boshkaruv tizimini ishlab chikarish zarur. Bu marosimlarning 3 ta guruxga ajratish
mumkin:
195
1.
Karorlarni uz vaktida bajaruvchilarga yetkazib berish;
2.
Kadrlar va resurslar optimal joylashtirish operativ zaxiralarni shakllantirish;
3.
Karorlarni bajarilishini nazorat kilish.
Birinchi gurux marosim. Karorlarni uz vaktida bajaruvchilarga yetkazib berish. Bu yerda
uni uz xoliga tashlash mumkin emas. Karorlarni bajaruvchilarga bir oy-ikki oyda yetib
borishini kuzatish mumkin. Bu xolda u uz faolligini va mazmunini yukotadi. chunki u
kech yetib boradi.
Bajaruvchilarning fikrlarini keng tarkalgan shakllaridan biri ularni karor kabul kilishga
jalb shilish. Shu asosda ishlab chikarishning ishtirokchilari karor konsepsiyasi va
masalalar yechimlari bilan tanishadilar. Ba‘zan shu maksadda ishlab chikarish novatorlari
va sardorlaridan komissiya tuziladi. Kelgusidagi ijro etuvchilar karorlarni tayyorlashda
ishtirok etishadi va bu yechimlarni xakikatga yakinrok kilishadi. Chunki ular ishlab
chikarish jarayonini chetdagilarga karaganda yaxshirok bilishadi.
Shuningdek, kollektiv ishchilarining muxkamada, seminarlarda, yoki loyixa rejalashtirini
kabul kilishda katnashishganida ijobiy natijalarga erishadilar. Lekin, bu kollektililik
fakatgina ayrim shartlar bajarilganda amalga oshiriladi. Kachonki yakkaboshchilik va anik
personal javobgarlikka ega bulganda..
Ikkinchi gurux marosimi - bu kadrlar va resurslar manyovri shuningdek operativ rezervlar.
Ґar bir yechim moddiy ta‘minotga muxtoj bulib, odamlarning kayta oriyentasiyasi va
ularning kayta tayyorlashga va almashtirishga tugri keladi.
Shuning uchun ishlab chikarishdagi yirik dasturlarning realizasiyasi va ishlab chikarishni
kayta kurish ishlarining uslub va formalarini keskin uzgarishiga olib keladi. Bu kadrlar
strukturasiga xam ta‘sir kursatadi.
Uchinchi marosimlar guruxi - bu nazorat, ya‘ni chukur malakali taxlil. Tizimli nazoratsiz
yukori natijalarga erishib bulmaydi. Boshkaruvning yukori darajasida, bunday nazoratni
tashkilot anik maksadga va kerakli mexanizmga erishish uchun talab kiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
