Ma'ruza konstitutsiya doc

Oliy Majlisning inson huquqlari bo`yicha vakili (Ombudsman) faoliyati 
yo`nalishlari 
 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
57 
O`zbekiston  Respublikasi  inson  huquqlarini  himoya  qilish  sohasida  Oliy 
Majlisning inson huquqlari bo`yicha vakili (Ombudsman)ning o`rni muhim ahamiyatga 
ega. 1995 yil 23 fevralda Oliy Majlisning inson huquqlari bo`yicha vakili lavozimi ta'sis 
etildi  va  1997  yil  24  aprelda  esa,  O`zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  inson 
huquqlari  bo`yicha  vakili  (Ombudsman)  to`g`risidagi  qonun  qabul  qilindi.  Mazkur 
qonunga muvofiq inson huquqlari bo`yicha vakilga «O`zbekiston Respublikasida davlat 
organlari,  fuqarolarning  o`zini  o`zi  boshqarish  organlari,  korxonalar,  muassasalar, 
tashkilotlar,  jamoat  birlashmalari  va  mansabdor  shaxslar  tomonidan  inson  huquqlari 
to`g`risida»gi  Konstitutsiya  va  boshqa  amaldagi  qonunlar  hujjatlariga  rioya  etilishini 
samaradorligi ustida parlament nazoratini amalga oshirish vakolati berilgan. 
Inson  huquqlari  buyicha  vakil  faoliyati  qonunga  binoan,  asosan:  fuqarolarning 
shikoyatlari  va  arizalarini  qabul  qilish  va  kurib  chiqish,  ularning  huquqlari  buzilgan 
bulsa, ularni tiklash buyicha chora-tadbirlar qullashdan; jamiyatning zaifroq qatlamlari 
(bolalar,  ayollar,  nogironlar,  keksalar,  uibsdagilar  va  boshqalar)ga  nisbatan  inson 
huquqlari  masalalari  buyicha  Uzbekiston  Respublikasi  qonunlari  va  xalqaro 
konvensiyalarga amal qilinishini uz tashabbusiga binoan nazoratdan o`tkazishdan; inson 
huquqlari  haqidagi  qonunchilikni  takomillashtirishda  va  uni  xalqaro  standartlarga 
muvofiq  holga  keltirishda  ko`maklashish;  inson  huquqlarini  hurmat  qilish  sohasida 
jamoatchilik  fikrini  kuchaytirishga  qaratilgan  axborot-ma'rifiy  va  tahliliy  ishlarini 
amalga  oshirish;  inson  huquqlarini  vujudga  keltirish  sohasida  chet  el  tajribasini 
o`rganish  maqsadida  xalqaro  hamkorlikni  kuchaytirishdan  iborat.  1998  yilda 
Ombudsmanning sud  va  huquqni  muuofaza  qiluvchi idora bilan  uzaro  aloqalari  ishlab 
chiqilib, uayotga tadbiq etilmoqda. Bundan kuzlangan maqsad inson huquqlari haqidagi 
qonunchilikning  bajarilishi  ustidan  nazoratni  kuchaytirish  buycha  Ombudsman  ishini 
samarasini  oshirish,  fuqarolarning  huquqlarini  amalda  tiklanishini  ta'minlash,  inson 
huquqlarini  himoya  qiluvchi  davlat  idoralari  vakolat  va  imkoniyatlaridan  yanada 
samaraliroq foydalanishga yunaltirilgan. Oliy Majlisning inson huquqlari buyicha vakili 
(Ombudsman)ning 1995-1999 yillardagi faoliyati mobaynida Ombudsman fuqarolardan 
kelib tushgan jami 8775 ta ariza va shikoyatlarni kurib chiqqan. 1998 yilning uzida bu 
kursatgich  2564  tani  tashkil  qildi.  Bundan  shunday  xulosa  chiqarish  mumkinki, 
mamlakat uayotida fuqarolarning huquqlarini ta'minlashda Ombudsmanning faoliyatiga 
e'tibor yanada ortayotganligi shubhasiz.  
Ombudsman  O`zbekiston  Respublikasining  «Oliy  Majlisning  inson  huquqlari 
bo`yicha vakili (Ombudsman) to`g`risida»gi qonunning 12 moddasiga muvofiq quyidagi 
huquqlarga  ega:  shikoyatlarni  ko`rib  chiqish;  -arizachiga  o`z  huquq,  erkinlik  va 
manfaatlarini himoya qilish vositalari va shakllarini ko`rsatish; -shikoyatni hal qilishga 
vakolatli bo`lgan tashkilot yoki mansabdor shaxslarga yuborish; 
-arizachini  uning  huquq,  erkinlik  va  qonuniy  manfaatlariga  daxldor  hujjatlar, 
qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishtirish; 
-qonun hujjatlariga zid bo`lmagan chora tadbirlarni ko`rish. 
Vakil  hujjatlarini  ko`rib  chiqish,  tekshirish  chog`ida  qonunning  13-moddasida 
ko`rsatilgan  huquqlardan  foydalanadi:  -tashkilot  va  mansabdor  shaxslarga  aniqlanishi 
lozim bo`lgan holatlarni tekshirishga yordam so`rab murojaat qilish; 
-shikoyat  bo`yicha  holatlarni  aniqlash  uchun  tashkilot  vakillari  va  mansabdor 
shaxslarni taklif etish; 
-shikoyatni  tekshirish  uchun  zarur  hujjatlarni  material  va  boshqa  ma'lumotlarni 
so`rash va olish; 
-shikoyat bo`yicha mansabdor shaxslardan tushuntirishlar olish; 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
58 
-tashkilot  va  mutaxasislarga  aniqlanishi  zarur  holatlar  bo`yicha  xulosalar 
tayyorlashni topshirish; 
-tashkilot  va  mansabdor  shaxslar  tomonidan  inson  huquqlari,  erkinliklari  va 
qonuniy  manfaatlariga  dahldor  masalalar  yuzasidan  o`tkazilayotgan  tekshiruvlarda 
qatnashish.  
-ushlangan yoxud qamoqda saqlanayotgan shaxs  
bilan uchrashish va suhbat o`tkazish: 
-inson huquqlarini buzish hollari aniqlangan tashkilot yoki mansabdor shaxslarga 
javobgarligi to`g`risida xat bilan murojaat qilish kabilardan iborat. 
 Inson  huquqlari  bo`yicha  vakilga  murojaat  qilayotgan  shaxs  o`z  shikoyatida 
familiyasi,  ismi,  sharifi,  manzili,  shikoyat  qilayotgan  tashkilotning  nomi,  mansabdor 
shaxsning  familiyasi,  ismi,  otasining  ismi  ko`rsatilishi,  arizachining  fikricha  uning 
huquqlari  buzilishiga  olib  kelgan  harakat  yoki  harakatsizlik  mouiyati  bayon  etilishi 
zarur.  Shikoyatga  arizachining  talablarini  tasdiqlovchi  hujjatlar,  boshqa  ma'lumotlar 
ilova qilinadi. Vakil vaziyatni tekshirish natijalariga binoan: -arizachiga ko`rib chiqish 
natijalarini  ma'lum  qilishi;  -harakatlari  va  harakatsizligida  fuqarolarning  huquqlari, 
erkinliklari  va  qonuniy  manfaatlari  buzilganligi  aniqlangan  tashkilot  yoki  mansabdor 
shaxslarga buzilgan huquqlarni tiklash yuzasidan tavsiyalar bayon etilgan, o`z xulosasini 
yuborishi  shart.  Bunda  vakilning  xulosasini  olgan  tashkilot  yoki  mansabdor  shaxs 
tomonidan masala oxiriga yetkazilishi va qonun doirasida adolatli hal qilinishi lozim.