Ma'ruza konstitutsiya doc

O`zbekiston  Respublikasi  fuqaroligi  tug`risidagi  ishlarni  yurituvchi 
O`zbekiston Respublikasining davlat organlari quyidagilardan iborat: 
1. O`zbekiston Respublikasining Prezidenti; 
2. O`zbekiston Respublikasining Ichki ishlar vazirligi; 
3. O`zbekiston Respublikasining Tashqi ishlar vazirligi; 
4.  O`zbekiston  Respublikasining  diplomatik  vakolatxonalari  (elchixonalar)  va 
konsullik muassasalari. 
Biz  fuqarolik  masalalarini  o`rganar  ekanmiz,  O`zbekistonda  O`zbekiston 
fuqarolaridan  tashqari  chet  el  fuqarolari  uamda  fuqaroligi  bulmagan  shaxslarning  uam 
huquqiy  uolatini  bilishimiz  zarur.  Konstitutsiyamizning  23-moddasida  belgilanishicha, 
O`zbekiston  Respublikasi  uududidagi  chet  el  fuqarolarining  va  fuqaroligi  bulmagan 
shaxslarning  huquq  va  erkinliklari  xalqaro  huquq  normalariga  muvofiq  ta'minlanadi. 
Ular O`zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi, qonunlari va xalqaro shartnomalari 
bilan  belgilangan  burchlarni  ado  etadilar.  Chet  el  fuqarolari  –  O`zbekiston  uududida 
yashayotgan,  boshqa  xorijiy  mamlakatlarning  fuqaroligiga  ega  bo’lgan  shaxslar. 
Ularning O`zbekistonda bulishlariga turli sabablar mavjud.  
Masalan,  shartnomalar  asosida  O`zbekistonda  ishlash,  uqish,  chet  ellarning 
diplomatik  va  konsullik  idoralarida  ishlash,  sayyoulik  yullanmasi  bilan  kelishi  va 
uokazolar.  O`zbekiston  Respublikasining  fuqarosi  bulmagan  va  uzining  chet  davlat 
fuqaroligiga  mansubligini  isbotlovchi  dalillari  (fuqarolik  pasporti  yoki  ularning  urnini 
bosuvchi boshqa hujjati) bo’lgan shaxslar chet el fuqarolari deb tan olinadi. Fuqaroligi 
bulmagan  shaxsning  huquqiy  ta'rifi  «O`zbekiston  Respublikasi  fuqaroligi  tug`risida»gi 
Qonunning 11-moddasida berilgan: «O`zbekiston Respublikasi uududida yashab turgan 
uolda  O`zbekiston  Respublikasi  fuqarosi  bulmagan  va  chet  davlat  fuqaroligiga 
mansubligini isbotlaydigan dalillari bulmagan shaxslar fuqaroligi bulmagan shaxslar deb 
uisoblanadi».  Chet  ellik  fuqarolar  va  fuqaroligi  bulmagan  shaxslar  O`zbekiston 
Konstitutsiyasi  va  qonunlarida  nazarda  tutilgan  huquq  va  erkinliklardan,  xususan 
shaxsiy,  mulkiy,  oilaviy  va  boshqa  huquqlardan  foydalanadilar,  shuningdek,  uzlarini 
himoya qilishlari uchun sud organlariga murojaat qila oladilar.  
Ayni  paytda,  ular  O`zbekiston  fuqarolari  bilan  bir  xil  majburiyatlarni  utaydilar. 
Respublikamizda  doimiy  istiqomat  qiluvchi  chet  ellik  shaxslarning  huquq  va 
majburiyatlarining huquqiy maqomi, kulami muvaqqat istiqomat qiluvchilarga nisbatan 
kengroqdir.  Doimiy  istiqomat  qiluvchilar  O`zbekistonda  ishchi  va  xizmatchi  bulib 
ishlashlari  yoki  boshqa  faoliyat  bilan  shug`ullanishlari  mumkin.  Ular  dam  olish, 
sog`liqni  saqlash,  nafaqa  olish,  uy-joydan  foydalanish,  shaxsiy  mulk  sifatida  uy-joyli 
bulish, ilm olish huquqiga egadirlar.  
Ular  O`zbekiston  Respublikasi  fuqarolari  bilan  nikouda  bulishlari  va  uni  bekor 
qilishlari  mumkin.  O`zbekistonda  doimiy  yashovchi  chet  elliklar  toifasiga  ichki  ishlar 
organlari  tomonidan  beriladigan  maxsus  ruxsatnoma  yoki  yashash  uchun  guvounoma 
olgan kishilar kiradi.  
Chet el fuqarolari va fuqaroligi bulmagan shaxslar O`zbekiston uududida qilgan 
jinoiy,  ma'muriy  va  boshqa  huquqbuzarlik  ishlari  uchun  O`zbekiston  Respublikasi 
fuqarolari  bilan  bir  xil  asosda  javob  beradilar.  Ular  O`zbekiston  uududida  jinoyat 
qilsalar,  O`zbekiston  Respublikasi  qonunlari  bilan  javobgarlikka  tortiladilar.  Chet  el 
fuqarolari  va  fuqaroligi  bulmagan  shaxslarning  ayrim  huquqlari  cheklab  quyiladi. 
Jumladan,  ular  respublikadagi  vakillik  organlari  saylovlarida  ishtirok  eta  olmaydilar, 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

 
25 
deputat  bulib  saylana  olmaydilar,  umumxalq  ovoz  berish  (referendum)  da  qatnashish 
huquqiga  ega  emaslar.  Ular  O`zbekiston  Respublikasi  Qurolli  Kuchlari  safida,  Milliy 
xavfsizlik  xizmatida,  ichki  ishlar  organlarida  ishlashlari  mumkin  emas.  Chet  el 
fuqarolarining  alouida  toifasini  chet  el  davlatlarining  O`zbekiston  Respublikasidagi 
diplomatik  va  konsullik  vakolatxonalari  va  xalqaro  tashkilotlar  xizmatchilari  tashkil 
etadi.  
Ular  ham  O`zbekiston  Konstitutsiyasi,  qonunlari  va  boshqa  huquqiy  normalarni 
hurmat qilishi va ularga itoat etishi kerak. Lekin ular diplomatik va konsullik imtiyozla-
ridan va shaxsiy daxlsizlik huquqidan foydalanadilar.