Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

 
8) 
f 
undoshi 
fakt
, 
asfalt, futbol
kabi so‘zda 
p
kabi aytilsa-da, lekin, 
f 
yoziladi.
UNDOSH TOVUSHLAR TALAFFUZI VA IMLOSI
12.1-mashq. 
Savollarga og‘zaki javob bering.
1. Mualliflik huquqi deganda nimani tushundingiz?
2. Nima uchun mualliflik huquqining buzilishi dolzarb masalaga aylandi?
3. Sizningcha, mualliflik huquqini kimlar buzadi? Buning asosiy sababi nima deb 
o‘ylaysiz? 
12.3-mashq.
 Testlarni yeching va izohlang.
1. Texnik rivojlanish ma'lumotlarni ko‘paytirish va tarqatish jarayonini o‘ta 
oson va arzon ishga aylantirib qo‘ydi.
Ushbu gapda talaffuzi va imlosi farq qiluvchi undosh qatnashgan so‘zlar 
mavjud.
T
N

---

50
Sapcha haqida gapcha
So‘zlashuvda va badiiy uslubda “Boshingni 
sapchadek uzib tashlayman” degan tahdidli gap 
ishlatib turiladi. Sapcha aslida pishib yetilmagan 
kichkina qovun degani. Oldin tilimizda faol ishlatilgan.
Juda ko‘p tushunchalar, narsalarning otini unutdik, 
ishlatmay qo‘ydik. Bitta-yarim yoshi ulug‘ kishining 
yoki tili boy odamning gapida uchraydigan bunaqa 
topildiq so‘zlarni qulog‘imiz yotsirab qabul qiladigan 
bo‘lib qoldi. Izohli lug‘atda keltirilgan misollarga 
e’tibor bersangiz, 
sapcha so‘zi
XX asr o‘rtalarida va 
undan keyin ham jonli tilda qo‘llanganiga ishonch 
hosil qilasiz:
– Qovun tushiradiganlarga yordamlashaman, sapcha berishadi, – dedi Otaboy.
(G‘.G‘ulom, “Shum bola”)
“Boshni sapchadek uzib tashlamoq”
iborasida nega aynan sapcha so‘zi ishlatilgan? 
Qovunning poyasi bodring poyasiga o‘xshash. Har ikki ekinning mevasi oson uziladi. Ters 
qayirsangiz, “tirs” etib uzilib ketadi. Nega qovun emas, sapchaga o‘xshatilgan? Bunga 
sapcha kichikroq bo‘lgani, bosh hajmiga to‘g‘ri kelishi sabab. Bunda tahdid qilinayotgan 
kishini yerga urish, boshini pishmagan qovunga o‘xshatish orqali aql-idrokida nuqson 
borligiga ishora qilish ham bo‘lishi mumkin. 
(Daryo.uz)