Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 10-sinfi uchun darslik

Arab
tarixchisi Ibn Battuta 
xabar
beradi: «Turk 
xoqonlari imzo chekayotganda «sulton va uning xotinining amri bilan» deb yozganlar».

---

55
Turkiylarning qadim tasavvurlaridan nishona berguvchi Umay ona, Ayoz momo, 
Momoqaldiroq, Chir ine (ona yer) kabi kultlar ham bizning tariximizda ayolga-yaratuvchiga 
bo‘lgan munosabatdan darak beradi.
Abu Rayhon Beruniy o‘z qarashlarida oila tinchi bevosita oqila, 
farosatli
, tarbiyali 
ayollar qo‘lida ekanligiga alohida urg‘u bergan. Sohibqiron Amir Temur ham oila qurish 
masalasida quyidagi fikrlarni bildirgan: «O‘g‘illarim, nabiralarim va yaqinlarimni uylantirmoq 
tashvishida kelin izlamoqqa e’tibor berdim. Bu ishni davlat yumushlari bilan teng ko‘rdim. 
Kelin bo‘lmishning nasl-nasabini, yetti pushtini surishtirdim. Xos odamlar orqali sog‘ligini, 
jismoniy kamolotini aniqladim. Kelin bo‘lmish nasl-nasabi, odob-axloqi, sog‘ligi bilan barcha 
qusurlardan xoli bo‘lsagina el-yurtga katta to‘y-tomosha berib, kelin tushirdim». 
Buyuk alloma Alisher Navoiyning muhabbat, vafo, er-xotin munosabatlari, burchlari, 
ayollar fazilati, ularning oilada tutgan o‘rni haqidagi qarashlari beqiyosdir. «Mahbub ul-
qulub» asarining «Uylanish va xotinlar to‘g‘risida»gi bobida mutafakkir uylanish va uning 
foydasi, oila odobi va oilada ayollarning fazilatlari haqida ajoyib fikrlarni bayon etgan. 
Navoiy ayolning turmushdagi hissasiga quyidagicha to‘xtaladi: «Yaxshi xotin – oilaning 
davlati va baxti. Uyning ozodaligi undan, uy egasining xotirjam va osoyishtaligi undan. 
Husnli bo‘lsa, ko‘ngil yozig‘i, xushmuomala bo‘lsa, jon ozig‘idir. Oqila bo‘lsa, ro‘zg‘orda tartib-
intizom bo‘ladi, asbob-anjomlar pokiza va saranjom turadi».
Gender notengligi 
faqatgina erkaklar va 
ayollar o‘rtasida emas, 
o‘zaro ayollar orasida 
yoki o‘zaro erkaklar 
orasida ham kuzatilishi 
mumkin. Qaynanalar va 
kelinlar, qizlar va onalar, 
ishlayotgan ayollar va 
ishlamayotgan ayollar 
orasida ham notengliklar 
bor. Jamiyatda nohaqlik 
faqat qizlarga nisbatan 
amalga oshirilmaydi. 
Shu jumladan, erkaklar 
orasida ham bu 
notenglik namoyon bo‘ladi – otalar va o‘g‘illar, ishlayotgan erkaklar va ishlamayotgan 
erkaklar, yuqori 
mansab
dagi erkaklar va kamroq maosh olib kun ko‘rayotganlar, kuchlilar 
va kuchsizlar...
Gender notengligini bolalarga nisbatan muomalada ham ko‘rish mumkin. Onalar o‘g‘il 
bolalarni kaltaklashi hollari bor. Bu o‘g‘illar keyinchalik katta bo‘lganda xuddi shu harakatlarni 
o‘zi ham takrorlamasligiga kim