Áziz oqıwshılar! Sizler informatika páni, informaciya hám infor

3-sabaq. INFORMACIYALARDÍ KODLAW 
USÍLLARÍ
Insan informaciyalardı jıynaw, saqlaw hám qayta islewde qolaylı 
hám de qısqa kóriniste bolıwı ushın hár qıylı belgilewlerden 
paydalanadı. Buǵan seslerdi hárip hám cifrlar arqalı, muzıka seslerin 
notalar arqalı, matematikalıq, fizikalıq, biologiyalıq nızamlılıqlardı 
formulalar arqalı táriyiplewin mısal etiw múmkin.
Belgi hám belgiler sisteması
Adamzat óz sanasındaǵı informaciyalardı keleshek áwladqa mate-
riallıq túrde saqlap qoyıw maqsetinde súwretley baslaǵanda hár 
qıylı belgilerden paydalanǵan. Belgi qanday da bir obyekttiń ornın 
basıwshı sáwleleniwi bolıp xızmet etedi, sol sebepli belgiler jetkerip 
beriwshige qabıl etiwshiniń sanasında obyekttiń sáykes sáwleleniwin 
payda etiw imkaniyatın beredi. Ulıwma alǵanda, 
belgi 
—
 
bul ashıq 
yamasa ashıq emes túrde sezip túsiniletuǵın obyektke anıq mazmun 
beriw túrindegi 
kelisimi
bolıp tabıladı.
Eger belginiń kórinisi onıń mazmunın túsine alıw imkaniyatın 
berse, ol jaǵdayda 
kelisim ashıq
dep ataladı. Bul jaǵdayda belgini 
piktogramma
(súwterlep jazıw)lar dep ataydı. Mısalı: 

, 

, 

, 

, 

. Bul belgiler mánisin kóz aldına keltiriw arqalı túsiniw múmkin.
Eger belginiń forması menen mazmunı arasındaǵı baylanıs kelisim 
tiykarında 
(kelisiw ashıq emes
) belgilense, ol jaǵdayda bul belgiler 
simvollar dep ataladı. Mısalı: 
A, B, H, :, 5
. Bul belgiler kelisiw 
tiykarında qabıl etilgen bolıp, latın hám kirill álipbesinde A birdey, 
B hám H eki túrli mániste, : belgisi matematika hám ana tilinde 
hár túrli kelisim tiykarında túsiniledi, 5 cifrı bolsa dúnyada kelisim 
tiykarında kirgizilgen (Rim cifrı V penen salıstırıń).
Eger belginiń forması menen mazmunı arasındaǵı baylanıs belgisiz 
bolsa, ol jaǵdayda bul belgiler arqalı kórsetilgen xabar mazmunın 
⋅
c
a = b
d

---

18
anıqlap bolmaydı. Mısalı: arxeologlar tapqan ayırım jazıwlardıń 
mazmunı házirgi kúnge shekem anıqlanǵan joq.
Házirgi kúnde adamzat