65
F=G=konst
(5)
Bundan foydalanib, qalqovichning suyuqlikka botgan qismining balandligini topish mumkin
const
g
S
G
x
(6)
Bu holda kuchlar muvozanatini ta’minlaydigan
qalqovich suyuqlik sathiga muvofiq siljiydi. 3–rasmda shu
prinsipga
asosan
ishlaydigan
doimiy
cho‘kadigan
qalqovichli sath o‘lchagichning oddiy sxemasi ko‘rsatilgan.
Sanoatda qo‘llaniladigan ko‘pchilik sath o‘lchagichlar shu
sxema asosida ishlaydi. Qalqovich 1 roliklar 2 yordamida
muvozanatlovchi yuk 3 bilan elastik tros (po‘lat sim) orqali
bog‘langan. YUk bilan biriktirilgan strelka shkala 4 ga
muvofiq suyuqlik sathni ko‘rsatib turadi.
Qalqovichli sath o‘lchagichlar uchun, 3-rasmda
trosning taranglik kuchi va roliklardagi ishqalanishni
hisobga olgan holda, «qalqovich-tortuvchi (teskari yuk)»
tizimning muvozanat holati quyidagi tenglama bilan
yoziladi:
G
G
=G
t
–S h
1
ρ
s
g
(7)
bu erda, G
t
, G
G
- qalqovich og‘irliigiga qarshi og‘irlik kuchi (teskari yuk) va og‘irlik kuchi; S –
qalqovich yuzasi; h
1
– qalqovichning cho‘kish balandligi; ρ
s
– suyuqlik zichligi
.
Suyuqlik sathini oshishi qalqovichning chuqurligini o‘zgartiradi va unga qo‘shimcha itaruvchi
kuch ta’sir etadi. YUqorida yozilganlar natijasida tenglik buziladi va qalqovich og‘irliigiga qarshi yuk
toki osilga qalqovich h
1
balandlikga teglashguncha pastga tushaveradi.
Bu o‘lchagichning asosiy kamchiligi – shkalasining teskariligi va tros og‘irligining o‘zgarishi
hisobga olinmasligi, baland idishlarda hisoblash qiyinligi va hokazo.
Qalqovichli sath o‘lchagichlarning turli modfikatsiyalari mavjud. Ular bir-biridan tuzilishi,
o‘lchash xarakteri (uzluksiz yoki qayd qiluvchi), masofaga uzatish tizimini (pnevmatik, elektr va
boshqalar) ishlatish shartlari va boshqa xususiyatlari bilan farq qiladi.
Idishdagi suyuqlik sathini o‘zgarishiga qarab qalovichning siljishini kamaytirish maqsadida
chiziqli tavsifga ega bo‘lgan davriy cho‘kadigan silindrik qalqovichdan
foydalanish mumkin.
Davriy cho‘kadigan qalqovichli sath o‘lchagichning ishlash prinsipi
qalqovich (buyk) massasining suyuqlikka cho‘kish chuqurligiga qarab
o‘zgarishiga asoslangan. Bunday sath o‘lchagichlarning sezgir elementi og‘ir
jism (masalan, silindr), ya’ni idish ichida vertikal osilgan va nazorat
qilinayotgan suyuqlikka qisman botirilgan (4-rasm) qalqovichdan iborat.
Qalqovich bikrligi S bo‘lgan va qalqovichga ma’lum kuch bilan ta’sir etadigan
elastik ilgakka mahkamlangan (4-rasmda bunday element prujinadir).
Suyuqlik sathini
00
holatidan
h
ga orttirilsa, itaruvchi kuch ortadi. Bu buykni
x
holatiga ko‘tarishga olib keladi, bu erda uning ko‘tarilishi bilan cho‘kish
kamayadi, ya’ni
x
. Bu bilan kuch o‘zgaradi, shu kuch bilan ilgak buykka
ta’sir qiladi. O‘zgarish buykning cho‘kishi
h-x
ga ortishi natijasida itarish
kuchining o‘zgarishiga teng:
x∙C=(h-x)ρc∙g∙F-(h-x)ρ
g
∙g∙F
(8)
bu erda, S – ilgakning bikrligi; ρ
s
, ρ
g
- suyuqlik va gazning zichligi; F –
qalqovich ko‘ndalang kesimining yuzi.
Bunday qalqovichli sath o‘lchagich statik tavsifining ifodasini osonlik
bilan topish mumkin:
4
1,2
1
1,0
0,8
0,6
0,4
0,2
3
2
2
Do'stlaringiz bilan baham: