67
bu erda P – suyuqlik ustuni hosil qilgan bosim, Pa; H – suyuqlik sathi; m; ρ - suyuqlik zichligi, kg/m
3
;
g – erkin tushish tezlanishi, m/s
2
.
(10) tenglama bosimni o‘lchash asosida ishlaydigan sath
o‘lchagichlarni qurish mumkinligini ko‘rsatadi.
Suyuqlikning gidrostatik bosimini difmanometr yordamida
o‘lchaydigan gidrostatik sath o‘lchagichlar
difmanometrik sath
o‘lchagichlar
deb ataladi.
Suyuqlikning
gidrostatik
bosimini
havo
bosimiga
o‘zgartiruvchi gidrostatik sath o‘lchagich
pezometrik sath
o‘lchagich
deb ataladi.
Difmanometr bilan ochiq va yopiq idishlardagi suyuqliklar
sathini, ya’ni bosim ostidagi, atmosfera yoki siyraklanish
sharoitidagi suyuqliklar sathini o‘lchash mumkin. Bunday
asboblarning ishlash prinsipi ikki suyuqlik ustunining gidrostatik
bosimlar farqini o‘lchashga, ya’ni idishdagi suyuqlik sathiga bog‘liq
bo‘lgan o‘zgaruvchan suyuqlik ustuni bosimini va solishtirish
o‘lchovi vazifasini bajaruvchi doimiy ustun bo‘yicha bosimlar farqini o‘lchashga asoslangan. 6-rasmda
ochiq idishdagi suyuqlik sathni difmanometr bilan o‘lchash sxemasi ko‘rsatilgan. 1 difmanometrning
ikkala impulsli naychasi nazorat suyuqlik (agar u agressiv bo‘lmasa) bilan to‘ldiriladi. Difmanometr
sezgir elementiga ta’sir etadigan P
1
va P
2
bosimlar farqini o‘lchaydi. SHu bosimlar uchun (10)
tenglamaga mos ravishda quyidagi ifodalarni yozish mumkin:
P
1
=(H+h
1
)∙ρ
1
∙g
P
2
=h
2
∙ρ
2
∙g.
(11)
SHunday qilib, difmanometr idish 2 dagi nazorat qilinadigan suyuqlik sath H orqali
ifodalanadigan bosimlar farqini o‘lchaydi:
∆P=P
1
-P
2
=(H+h
1
)∙ρ
1
∙g-h
2
∙ρ
2
∙g.
(12)
Agar ikkala impulsli naychadagi suyuklik zichligi
ρ
1
va
ρ
2
bir xil va h
1
=h
2
bo‘lsa, u holda
∆P=H∙ρ∙g
,
(13)
bu erda, ρ=ρ
1
=ρ
2.
(12) va (13) lardan ko‘rinadiki, difmanometrik sath o‘lchagichining ko‘rsatishi nazorat
qilinayotgan muhitning zichligi o‘zgarishi bilan o‘zgaradi. Agar impulsli naychalarda
1
va
2
zichliklar ayirmasi mavjud bo‘lsa, kursatishlarda ham xatolik paydo bo‘ladi (shu xatolikni yo‘qotish
uchun impulsli naychalar yonma-yon yotqaziladi). Nihoyat, (13) ifoda «manfiy» impul’sli naychada
(«–» belgi bilan belgilangan) suyuqlik sathi nazorat qilinayotgan sath
H
o‘zgarishi bilan o‘zgarmagan
holdagina o‘rinli.
Buni ta’minlash uchun shu impulsli naychada muvozanatlashtiruvchi idish
3
o‘rnatiladi. Idish va
impulsli naycha sath o‘lchagich shkalasining boshlang‘ich belgisi deb qabul qilingan
00
sathigacha
suyuqlik bilan to‘ldiriladi.
7-rasmda bosim ostida (berk idishlarda) suyuqlik sathini difmanometr bilan o‘lchash sxemasi
ko‘rsatilgan. Muvozanatlashtiruvchi idish
4
idishning havoli (bug‘li) bo‘shlig‘i 3 ga ulanadi va
maksimal sathda o‘rnatiladi. Impulsli naycha
2
idishning suyuqlikli bo‘shlig‘iga bevosita ulanadi.
Difmanometr
1
bilan o‘lchanadigan bosimlar farqi
∆P
uchun ifoda difmanometrning musbatli
P
1
va
manfiyli
P
2
kameralarida hosil qilinadigan bosimlar opqali osongina topilishi mumkin:
P
1
=(h+h
0
)∙ρ
1
∙g
(14)
bu erda,
ρ
1
- muvozanatlashtiruvchi idish va impulsli naycha
5
dagi suyuqlik zichligi.
P
2
bosim
idishdagi zichligi
ρ
2
bo‘lgan suyuqlik ustunining gidrostatik bosimi impulsli naycha 2 dagi zichligi ρ
1
bo‘lgan suyuqlik ustuni h
0
va balandligi
h-H
va zichligi ρ bo‘lgan idishdagi havo (bug‘) ustuni
gidrostatik bosimlari yig‘indisidan iborat:
P
2
=h
0
ρ
1
∙g+Hρ
1
g+(h-H)ρ∙g
(15)
SHunday qilib, difmanometrga ta’sir etadigan bosimlar farqi
∆P
quyidagi ifoda bilan topiladi:
∆P=P
1
-P
2
=[hρ
1
-Hρ
2
-(h-H)ρ]∙g=[h(ρ
1
- ρ)-H(ρ
2
-ρ)]∙g
(16)
Do'stlaringiz bilan baham: