68
(16) ifodadan ko‘rinib
turibdiki, sath o‘lchagich ko‘rsatishi
h
ning joriy qiymatigagina emas,
suyuqlik zichligiga
ρ
1
va bug‘ zichligi ρ ga ham bog‘liq, ular esa o‘z navbatida idishdagi muhitning
harorati va bosimiga bog‘liq. SHuning uchun difmanometrik sath
o‘lchagichning shkalasini hisoblash
idishdagi ishchi bosimi
bo‘yicha hisoblanadi. Bundan tashqari, o‘lchash natijasiga
impulsli naychadagi suyuqlik zichligi
ρ
1
ning o‘zgarishi ta’sir
etadi,
chunki bu erda balandligi
h
bo‘lgan ustunning va impulsli
naycha 5 ning gidrostatik bosimi o‘zgardi, shu bilan bir vaqtda
P
1
bosim o‘zgarmas bo‘lib qolishi lozim. Bu atrof muhit harorati
yoki idishdagi muhit harorati o‘zgarganda sodir bo‘ladi.
Sathni
difmanometrlar
bilan
o‘lchash usuli qator
afzalliklarga ega: sath o‘lchagichlar
mustahkam, montaj qilish
oddiy va ishonchli ishlaydi. Ammo ularda bitta jiddiy kamchilik
bor: difmanometrlarning sezgir elementi nazorat qilinuvchi
muhitga bevosita tegib turadi. Agressiv
muhitlarning sathni
o‘lchashda bu yo difmanometrlar uchun maxsus materialdan
foydalanishni taqozo qiladi yoki difmanometrga aktiv muhit kirib
qolishdan, masalan, impuls naychalariga ajratish qurilmalarini
ulash, impulsli naychalarni toza suv bilan yuvish va hokazodan saqlaydigan difmanometrlarni ulash
sxemalarini qo‘llanishni taqozo qiladi.
Bu kamchilikdan gidrostatik sath o‘lchagichlardan bir turi – pezometrik sath o‘lchagichlar
mustasnodir.
Pezometrik sath o‘lchagichning prinsipial sxemasi 8-rasmda
keltirilgan. Bu asboblar zichligi o‘zgarmas
suyuqlik ustunining
bosimini o‘lchashga mo‘ljallangan. Suyuqlik ustunining bosimi
uning balandligiga mutanosib ravishda o‘zgaradi. Pezometrik sath
o‘lchagichlar turli xil: agressiv, agressiv bo‘lmagan va
qovushqoqligi katta bo‘lgan suyuqliklarni
ochiq yoki berk
idishlardagi suyuqliklar sathini o‘lchashda qo‘llaniladi. Suyuqlik
solingan idishga pezometrik naycha
1
tushiriladi va uning ustki
tomoni
manometr
4
bilan parallel qilib havo yoki inert gaz
manbaiga ulanadi. Unda havoning sarfi drossel
3
bilan cheklanib,
rotametr
2
yordamida nazorat qilib turiladi.
Idishdagi
suyuqlik sathining berilgan
H
balandligida
pezometrik
naychadan
suyuqlik
orqali
chiqadigan
havo
pufakchalarining har sekundda bittadan chiqishi ta’minlangan
bo‘lishi kerak.
Suyuqlik sathi ortsa, naychadagi bosim ortadi, undan chiqadigan pufakchalar soni kamayadi,
suyuqlik sathi kamaysa, naychadan chiqadigan pufakchalar soni ortadi. Bosimning bunday o‘zgarishini
manometr 4 o‘lchaydi, manometr shkalasi suyuqlik sathiga muvofiq darajalangan bo‘ladi.
Suyuqlik sath tizimda barqarorlangan bosim bo‘yicha topiladi:
R-R
x
=R∙ρ∙g
(17)
bu erdan
g
P
P
H
x
,
bu erda, R
x
– idishdagi suyuqliklar ustidagi bosim, P-P
x
bosim manometr 4 bilan topiladi.
Suyuqlik sathni o‘lchashda ma’lum sharoitlarda statik elektr toki paydo bo‘lishi mumkin.
SHuning uchun tez alangalanuvchi va portlash xavfi bor suyuqliklarni
nazorat qilishda inert gaz
sifatida karbonat angidrid, azot, tutunli gazlar yoki maxsus pezometrik sath o‘lchagichlar ishlatiladi.
SHu turdagi sath o‘lchagichlar er osti idishlarida, yonilg‘i ballast va boshqa sisternalarda,
agressiv suyuqliklar va qator boshqa hollarda sathni o‘lchash uchun keng qo‘llaniladi. Bunday
asboblar suyuqlikning doimiy zichligida ±1,5 % aniqlik bilan o‘lchaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: