Veterinariya m I k r o b I o L o g I y asi

Mikroorganizmlarning nafas olishi. 
Mikrob hujayrasida bo‘ladigan modda 
almashish jarayonlari ma‘lum energiya talab qiladi. Boikimyoviy jarayonlar davrida 
mikrob hujayralari uchun zarur bo‘lgan energiya ajralib chiqadi va ularning nafas olishi 
deyiladi. Mikroorganizmlar molekulyar kislorodga bo‘lgan munosabatlariga qarab 
farqlanadi: 1) aerob mikroblar- ular atmosferadagi kislorodni o‘zlashtirib organik va 
anorganik moddalarni biologik oksidlab, ma‘lum miqdorda energiya ajratadi; 2) 
anaerob mikroblar- kislorodsiz, azotsiz organik birikmalarni parchalash yo‘li bilan 
bajariladi. Bunda shakarlarni parchalovchi fermentlar uglevodorodlarga ta‘sir etib, 
kislorod va energiya hosil qiladi. Fakultativ anaerob – nafas olish aralash turda boradi. 
Mikroaerofillar (qoramol brusellyozi, leptospiroz qo‘zg‘atuv chisi) – ko‘payishining 
birinchi bosqichida molekulyar kislorodni (1% cha) kam miqdorda talab qiladi. Obligat 
aerob mikroblar (kuydirgi, sil tayoqchalar)faqat molekulyar kislorod yetarli 
bo‘lganda,obligat anaeroblar faqat anaerob sharoitda rivojlanadi. Mikroorganizmlarning 
nafas olish jarayonlari
 
fermentlar ishtirokida elektronlarni manfiy potensialli sistemadan 
musbat potensialli sistemaga o‘tkazish yo‘li bilan ketma – ket ulangan oksidlanish – 
qaytarilish reaksiyalari bo‘lib hisoblanadi. Ba‘zi hollarda mikroblar nafas olish davrida 
hosil bo‘lgan barcha issiqlik energiyani o‘zlashtira olmaydilar. Energiya tashqi muhitga 
ajralib chiqadi – ekzotermik reaksiya sodir bo‘ladi Ekzotermik reaksiya davrida harorat 
60- 70° S ga ko‘tarilib, muhit biologik dezinfeksiyanadi. 

---

15 
Mikroorganizmlarning fermentlari
– mikrob hujayralari tomonidan 
sintezlanib, endo va ekzofermentlarga bo‘linadi. Metobolizmda ishtirok etuvchi 
fermentlar organizm hujayrasida bo‘lib, ular – endo fermentlar (hujayra ichidagi 
fermentlar) deyiladi. Mikroorganizm hujayrasi ba‘zi fermentlarni tashqi muhitga 
ajratadi, ular - ekzofermentlar deyiladi. Ekzofermentlar oziq moddalarni oddiy 
birikmaga aylantiradi, ular mikrob hujayrasi qobig‘idan o‘tadi va plastik material
sifatida xizmat qiladi. Fermentlar ular ta‘sir etadigan moddalar nomiga «aza» 
qo‘shimchasini qo‘shib nomlanadi. Masalan kraxmalga ta‘sir etuvchi ferment – amilaza, 
yog‘larga – lipaza, oqsillarga- proteinaza.