Toshkent davlat agrar universiteti agrologistika va biznes fakulteti buxgalteriya hisobi, tahlil va audit kafedrasi

Asosiy (operatsion) faoliyatning daromadlarini hisobga oluvchi schyotlar
(9000)ning bog‘lanishi
"GOLD PREMIUM PRODUCT" MCHJda mahsulot yitkazib berish rejasining
bajarilishini tezkor hisobga olish, axborit to‘plash va junatish jarayonlarini boshqarish,
turli istemolchilarga yil davomida maxsulot sotish uchun juda zarurdir. U xaridorlar
va sotilayotgan mahsulot namenklaturasi bo‘yicha tuziladigan, tayyor maxsulot

---

26
jo‘natish va sotish qaydnomalari bo‘yicha yuritiladi. Agar mahsulot uning qiymati
tyo‘langunga qadar qaytarilsa, hisobda quydagi yozuvlar qayd etiladi.36 Sotuv
narxlari miqdoriga: 9040 "sotilgan mahsulotlarning qaytarilishi" schyotining debeti;
buyurtmachilardan olinadigan schyot 4010-"Xaridor va - (to‘lov)lar"schyotining
krediti - Maxsulot (ish, xizmarlaro ning haqiqiy tannarxi miqdoriga: 2810-"Tayyor
mahsulot" schyoti debeti; 9110-"Sotilgan mahsulot (ish, xizmat)larning tannarxi"
schyotining kredeti; - Foyda yoki zarar summalarining hajmi esa 9910-"yakuniy
moliyaviy - natijalar" schyotida aniqlanadi³7 9010-"Tayyor mahsulotlarni sotishdan
olingan daromadlar"schyoti debitlanadi; 9910-"Yakuniy moliyaviy natija"schyoti
krediti; 9910-"Yakuniy moliyaviy natija"schyoti debiti; 9040-"Sotilgan tovarlarning
qaytishi" schyotining kredeti; 9110-"Sotilgan tayyor mahsulotlarning tannarxi"
schyoting kreditidan; 9910-"Yakuniy moliyaviy natija”schyoti debitiga o‘tkaziladi.
Haqiqiy tannarx miqdoriga: - 2810-"Tayyor mahsulot" schyoti debeti, 2010-"Asosiy
ishlab chiqarish" schyotining debitga 2810-"Tayyor mahsulot" schyotining kreditidan
o‘tkaziladi. Agar mahsulot haqi hridor tomonidan to‘langan bo‘lsa, bu holda sanab
o‘tilgan buxgalteriya yozuvlaridan tashqari kelib tushgan pul mablag‘lari summasiga
quydagi buxgalteriya o‘tkazmasi amalga oshiriladi: 6310- "Haridor va
buyurtmachilardan olingan bo‘naklar" schyotining debeti va 4010-" Haridor va
buyurtmachilardan olingan to‘lovlar" schyotining kredeti va qolgan summa 5010,
5110 yoki5210 schyotlarining debitida va 4010-“ Haridor va buyurtmachilardan
olingan to‘lovlar" schyotining kredetiga qayd qilinadi
"GOLD PREMIUM PRODUCT" MCHJda mahsulot (ish, xizmat) larning
sotilishining moliyaviy natijasi 9910-"yakuniy moliyaviy natijalar" schyotining
krediti va debiti jamlanmalarini taqqoslash yo‘li bilan aniqlanadi. Agar 9910
schyotining kredit tomonidagi jamlanmasi debet tomonidagi jamlamasiga qaraganda
yuqriroq bo‘lsa, bu holda subyekt foyda olgan hisoblanadi va oyning jamlama
schyotida to‘laligicha hisoblab chiqariladi hamda bu holda malumotlar 15-jurnal-
orderda qayd qilinadi. Mahsulot sotish, ishlarni bajarish va xizmatlar ko‘rsatishga doir

---

27
daromadlar soliqqa tortish obekti hisoblanadi. Soliqqa tortiladigan daromadlarga
quydagilar kiradi: O‘zi ishlab chiqargan yoki chetdan harid qilingan mahsulotni
sotishdan olingan daromadlar; Istemol qiymatini qo‘yish, shuningdek yangi qiymat
bilan bog‘liq ishlar bajarish va xizmatlar ko‘rsatish hajmi; O‘z istemoli uchun subyekt
ichida sotilgan tovarlar va ko‘rsatilgan xizmatlarga doir xarajatlar, ularning xarajatlari
mahsulot (ish, xizmat)larning tannarxiga kiritilmaydi, shu jumladan o‘z xodimlariga
tovarlar sotish va xizmatlar ko‘rsatishga doir hamda boshqa tovarlarni sotishga doir
summalar; Bevosita pu to‘lovisiz, boshqa tovarlarga ayriboshlash uchun junatilgan
tovarlarga doir summalar;
Tovarlarni boshqa subyektlar yoki jismoniy shaxslarga tekinga yoki qisman haq
to‘lash evaziga berishga doir summalar;
O‘zbekiston Respublikasi hududida chetdan keltirilgan tovarlar (ishlar,
xizmatlar) ni chet el valyutasida sotishga doir summalar; - Subyektlar o‘z
haridorlariga tovarlar (ish, xizmatlar) sotishda moliyaviy yordam shaklida oladigan
yoki daromadni oshirishga yunaltiriladigan pul mablag‘larining summasi.