|
2.
Mahsulot (ish xizmatlar)ni sotishdan olingan yalpi foyda korxonada yaratilgan foydani
ifodalaydi. Mahsulotni sotishdan olingan yalpi foydani topish uchun mahsulotni sotishdan
tushgan sof tushumlardan shu sotilgan mahsulot tannarxini chegirib tashlash kerak, o‘z
navbatida, mahsulot sotishdan tushgan sof tushumni topish uchun mahsulot (ishlar,
xizmatlar)ni sotishdan keyin kelgan tushumdan qo‘shilgan qiymat solig‘i, aksiz solig‘i,
qaytarilgan tovarlar qiymati, xaridorga berilgan skidkalar (chegirmalar) ayirib tashlanadi.
Demak, mahsulot sotishdan olingan yalpi foyda mahsulotsotishdan tushgan sof tushum bilan
sotilgan mahsulot tannarxi orasidagifarqqa teng. Bu farq ijobiy yoki salbiy bo‘lishi mumkin.
Ijobiy farqfoyda sifatida, salbiy farq esa zarar sifatida e’tirof etiladi.
Mahsulot (ish, xizmat)lami sotishdan olingan sof tushumnihisobga olish uchun quyidagi
hisobvaraqlar ochilgan:
9010-“Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromad”
9020-“Tovarlami sotishdan olingan daromad”
9030-“Bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlardan olingandaromadlar”
9040-“Sotilgan tovarlaming qaytishi”
9050-“Xaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar”
9010-“Tayyor mahsulotni sotishdan olingan daromadlar”, 9020-“Tovarlami sotishdan
olingan daromadlar”, 9030-“Bajarilgan ish vako‘rsatilgan xizmatlardan olingan daromadlar”
hisobvaraqlariningkreditida
korxonaning
asosiy
faoliyati
(mahsulot
sotish,
ish
bajarish,xizmat ko‘rsatish)dan olingan daromadlar aks ettiriladi va 4010-“Xaridor va
buyurtmachilardan olinadigan schyotlar”,
4110-Alohidabalansga
ajratilgan
boiinmalardan
olinadigan
schyotlar”
hamda
pulmablagiarini hisobga oluvchi hisobvaraqlaming debeti bilan o‘zarokorrespondensiyada
boiadi.
9040-“Sotilgan tovarlaming qaytishi” va 9050-“Xaridor vabuyurtmachilarga berilgan
chegirmalar”
hisobvaraqlari
kontrpassivhisobvaraqboiib,9010,9020,9030-
hisobvaraqlarsummasinikorrektirovka
qilib
turadi.9040-hisobvaraqning
debet
aylanmasimahsulot sotishdan tushgan tushum summasidan chiqarib tashlanadi.
Sotilgan mahsulotning qaytarib olinishiga quyidagicha provodkaberiladi:
Debet 9040-“Sotilgan mahsulotning qaytishi”;
Kredit Pul mablagiari hisobvaraqlari.
Qaytarib olingan mahsulot va tovarlaming tannarxiga qizil stomoyozuvi orqali quyidagicha
provodka beriladi:
Debet 9110, 9120, 9130
Kredit 2810, 2910,2920
Qaytarib olingan mahsulot va tovarlar bo‘yicha hisoblangan QQSsummasiga quyidagicha
provodka beriladi:
Debet 6410-“Byudjetga toiovlar bo‘yicha qarzlar”;
Kredit 5110-“Hisob-kitob schyoti”.
Hisobot davri oxirida 9040-hisobvaraqning debet saldosi yakuniymoliyaviy natijaga
o‘tkaziladi:
Debet 9900-“Yakuniy moliyaviy natija”;
Kredit 9040-“Sotilgan tovarlaming qaytarilishi”.
9050-“Xaridorvabuyurtmachilargaberilganchegirmalar”schyotidatayyormahsulotvatovarlar
qiymatidanxaridorvabuyurtmachilarga berilgan chegirmalar hisobga olinadi. Xaridor
vabuyurtmachilargachegirmalarberilganidaquyidagicha
provodkaberiladi:
Debet 9050-“Xaridor va buyurtmachilarga berilgan chegirmalar”
Kredit 4010, 4110-hisobvaraqlar.
Hisobot davri oxirida 9050-hisobvaraqning debet saldosi yakuniymoliyaviy natijaga
o‘tkaziladi:
Debet 9900-“Yakuniy moliyaviy natija”
Kredit9050-“Xaridorvabuyurtmachilargaberilganchegirmalar”.
Sotilgan tayyor mahsulot, tovarlar, bajarilgan ish va ko‘rsatilganxizmatlar tannarxi
to‘g‘risidagi axborotlar quyidagi hisobvaraqlarda aksettiriladi:
9110-“ Sotilgan mahsulot tannarxi”
9120-“Sotilgan tovarlar tannarxi”
9130-“Sotilgan ish va xizmatlar tannarxi”
9140-“Davriy hisobda TMZlami xarid qilish va sotish”
9150-“Davriy hisobda TMZlar bahosiga tuzatishlar”.
Ushbu hisobvaraqlaming debeti ko‘payishni, krediti kamayishniko‘rsatadi. 9110, 9120,
9130-hisobvaraqlar tranzit bo‘lib, hisobotdavrining boshiga qoldiq qolmaydi.
Sotilgan tayyor mahsulot, tovarlar, bajarilgan ishlar, ko‘rsatilganxizmatlar tannarxi 9110,
9120, 9130-hisobvaraqlaming debeti va 2011-“Asosiy ishlab chiqarish”, 2810-“0mbordagi
tayyor
mahsulotlar”,
2910-“Ombordagitovarlar”hisobvaraqlariningkrediti
bilano‘zarokorrespondensiyada aks ettiriladi.
Oy oxirida mahsulot, ish va xizmatlaming haqiqiy tannarxi bilanreja tannarxi orasidagi farqi
tegishli hisobvaraqlarga o‘tkaziladi.
Bunda quyidagicha provodkalar beriladi:
Debet 2810,2820 - tayyor mahsulotga tegishli farq summasiga
Debet 9110, 9130 - sotilgan mahsulot, ishlar va xizmatlargategishli farq summasiga
Kredit 2011,2310
Agar ushbu farq summasi ortiqcha qilingan xarajatni ko‘rsatsa,yuqoridagi provodkalar
beriladi. Agarda tejalgan summani ko‘rsatsa,ushbu provodkalar qizil stomo yozuvi orqali reja
tannarx haqiqiytannarxga yetkazib qo‘yiladi.
4010-“Xaridorvabuyurtmachilardanolinadiganschyotlar” hisobvarag‘i aktiv bo‘lib, uning
savdosi xaridor va buyurtmachilamingkorxonadan sotilgan mahsulot (ish, xizmat)lar
bo'yicha qarziniko‘rsatadi, debet aylanmasi hisobot oyida topshirilgan mahsulot,bajarilgan
ish va ko‘rsatilgan xizmatlaming sotishqiymatini, kreditaylanmasi esa hisobot oyida
xaridorlar tomonidan toiangan summaniko‘rsatadi.
Mahsulot (ish, xizmat) sotilishi hisobini tashkil qilishda sotilganmahsulot, tovarlar, ish va
xizmatlaming har birining alohida turibo‘yicha yuritilib, sotilayotgan mahsulot, bajarilgan
ish
va
xizmatlamingtarkibiy
tuzilishi
hamda
ulaming
har
birining
umumiy
sotilishsummasidagi hissasi, har qaysining foydalilik darajasi va boshqamaiumotlar aks
ettirilishi lozim.
Xaridorlarga yuklab jo ‘natilgan mahsulotlar harakatining hisobi16-qaydnomaning 2-
bo‘limida yuritiladi. Yuklab jo ‘natilgan va sotilganmahsulotlaming hisobvaraqlari bo‘yicha
sintetik hisob 11 jurnal-orderida yuritiladi. Bu jurnal-order 2810, 9410, 9010,9020, 9030,
9210,4010 - hisobvaraqlarining kredit aylanmasi hamda 9010, 9020, 9030 -
hisobvaraqlarining analitik ma’lumotlarini yozish uchun mo‘ljallangan.11-jurnal-order 15 va
16-vedomostlaming analitik ma’lumotlarigaasosan to‘ldiriladi.
Hisobot davri oxirida 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlaming debetaylanmalaridagi summalar
yakuniy moliyaviy natijaga o‘tkaziladi:
Debet 9900-“Yakuniy moliyaviy natija”
Kredit 9110, 9120, 9130-hisobvaraqlar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
