Mavzu: moliyaviy natijalar hisobi reja: Kirish. Asosiy qism

8.
 
Yakuniy moliyaviy natija - bu korxonaning hisobot davrida jamifaoliyat turlaridan 
olingan daromadlari bilan jami faoliyat bo‘yichako‘rilgan zararlarining farqidir. 
Yakuniy moliyaviy natija buxgalteriya hisobida 9900-“Yakuniymoliyaviy natija” schyotida 
hisobga olib boriladi. Ushbu hisobvaraqtranzit bo‘lib, aktiv-passiv hisobvaraq xarakteriga 
ega. 
Hisobvaraqningdebetidazararlar,kreditidaesafoydaaksettiriladi.Ushbuhisobvaraqning 
debet va kredit aylanmalarining farqi korxonaninghisobot yilidagi moliyaviy natijasini, ya’ni 
soliq to‘langunga qadar 
boigan foydasini aks ettiradi. Hisobot yilining oxirida 9810-“Foydasolig‘i bo‘yicha 
xarajatlar”, 9820-“Boshqa soliq va yigim lar bo‘yichaxarajatlar” hisobvaraqlarida foyda 
(daromad)dan hisoblangan umumiysumma aks ettiriladi. Hisobot davrida hisoblangan soliq 
va yigim larsummasi quyidagi pro vodka orqali chegirib tashlanadi: 
Debet 9900-“Yakuniy moliyaviy natija” 
Kredit 9810, 9820. 
Ushbu muomaladan so‘ng 9900-“Yakuniy moliyaviy natija”schyotida qolgan summa 
korxonaning hisobot yilida olgan sof foyda(yoki zarar)ini anglatadi va ushbu summa 
quyidagi 
provodka 
orqali8710-
“Hisobotdavriningtaqsimlanmaganfoydasi(qoplanmaganzarari)” schyotiga o‘tkaziladi: 
- sof foyda summasiga: 
Debet 9900-“Yakuniy moliyaviy natija” 
Kredit8710-“Hisobotdavriningtaqsimlanmaganfoydasi(qoplanmagan zarari)” 

---

- zarar summasiga: 
Debet8710-“Hisobotdavriningtaqsimlanmaganfoydasi(qoplanmagan zarari)”Kredit 9900-
“Yakuniy moliyaviy natija”. 
9910-“Yakuniy moliyaviy natija” hisobvarag‘ining debet va kreditaylanmalarining farqi 
korxonaning hisobot yilidagi moliyaviy natijasini,soliq toiangunga qadar boigan foydasini 
aks ettiradi. Hisobot yiliningoxirida 9810-“Foyda soligi bo‘yicha xarajatlar”, 9820-
“Foydadanhisoblangan boshqa soliqlar va boshqa majburiy toiovlar bo‘yichaxarajatlar” 
hisobvaraqlarida foydadan hisoblangan umumiy summa aksettiriladi. Hisobot davrida 
hisoblangan soliq va yigim lar summasiquyidagi pro vodka orqali chegirib tashlanadi: 
Debet 9910-“Yakuniy moliyaviy natija” 23744 ming so‘m. 
Kredit 9810-“Foyda soligi bo‘yicha xarajatlar” 23744 ming so‘m. 
Debet 9910-“Yakuniy moliyaviy natija” 174 ming so‘m. 
Kredit 9820-“Foydadan hisoblangan boshqa soliqlar va boshqamajburiy toiovlar bo‘yicha 
xarajatlar” 174 ming so‘m.

---

Hisobot yilining yakunlari bo‘yicha korxona foyda olsa (ya’ni,9910-schyotning kredit 
tomonidagi saldo), unda hisobda bu operatsiyaquyidagi jadvaldagi 10-raqamli yozuv bilan, 
zarar ko‘rsa (ya’ni, 9910-schyotning debet tomonidagi saldo), 11-raqamli yozuv bilan 
aksettiriladi. Yuqoridagi muomalalami umumiy qilib quyidagi jadvaldakeltirish mumkin. 
Sof foyda miqdorini o‘rganish va unga ta’sir etuvchi omillargabaho berish ulami chuqur har 
tamonlama o‘rganish imkoniyatlamianiqlashga hamda korxona samaradorligini oshirishga 
olib keladi. Harbir xo‘jalik subyekti o‘z faoliyati natijasida sof foydaga erishishniko‘zlaydi. 
Ushbu ko‘rsatkich soliq to‘loviga qadar bo‘lgan foydasummasidan foydadan soliq va boshqa 
soliqlar va ajratmalami chegirishasosida aniqlanadi. 
Sof 
foyda 
- 
korxonaning 
butun 
ishlab 
chiqarish 
va 
noishlabchiqarishfaoliyatininghammaturlaribo‘yicha,shu jumladan,mahsulotlami ishlab 
chiqarishbilan bogiiq bevosita va bilvositaxarajatlar, asosiy faoliyat daromadlar va xarajatlar 
qoldigi, moliyaviyfaoliyatdan ko‘rilgan daromadlar va xarajatlar qoldigi, tasodifiy foydava 
zararlar qoldigi bo‘yicha aniqlanadi. 
Taqsimlanmaganfoyda 
–soffoydaningaksiyadorlar(ishtirokchilar) 
tomonidan 
taqsimlanmagan va tashkilotning ixtiyoridaqolgan qismi. 
Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari)va o‘tgan yillaming 
jamg‘arilgan foydasi (qoplanmagan zarari) bir-biridan farq qiladi. Taqsimlanmagan foyda 
yoki qoplanmagan zararhisobi quyidagi schyotlarda yuritiladi: 
8710-“Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmaganzarari)”; 
8720-“Jamg‘arilgan foyda (qoplanmagan zarar)”. 
Foydadanfoydalanilishi8710-schyotdebetibo‘yichamajburiyatlar, fondlar va boshqalami 
hisobga oluvchi schyotlar bilankorrespondensiyada aks ettiriladi. Uning taqsimlanmagan 
qismi esa8720-“Jamg‘arilgan foyda (qoplanmagan zarar)” schyotiga o‘tkaziladi. 

---

Sof foydaning shakllanishi va uni to‘g‘ri taqsimlash hamda undanoqilona foydalanishda 
shunday maqbul tartibni qo‘llash kerakki, toki ukorxona jamoasi va har bir xodim 
mehnatining korxona jamoasi va harbir xodim mehnatining xodim mehnatining 
samaradorligini oshirishgabo‘lgan moddiy manfaatdorligini o‘z-o‘zidan kuchaytirishga olib 
kelsin. 
Agar taqsimlanmagan foyda rezerv kapitalini shakllantirishgayo‘naltiriladigan bo‘lsa, 8520-
schyot kreditlanadi, 8710-schyot esadebetlanadi. Korxonaning kundalik zararlarini qoplash 
zarurati yuzagakelgan taqdirda, rezerv kapitali hisobiga qayta o‘tkazmalar amalgaoshiriladi. 
Sof foydaning korxona ta’sischilari (ishtirokchilari) o‘rtasidataqsimlanadigan qismi 
dividendlar deb e’tirof etiladi. 
Foydani taqsimlash to‘g‘risidagi qaromi korxonaning mulkdorlari (aksiyadorlarining 
umumiy yig'ilishi, MChJ ishtirokchilarining yig‘ilishi, xususiy korxona egasi) qabul qiladi. 

---

Mas’uliyati cheklangan jamiyat har chorakda, yarim yilda 1 martayoki bir yilda 1 marta 
jamiyat ishtirokchilari o‘rtasida ulaming ustavfondidagi ulushiga mutanosib ravishda 
o‘zining sof foydasini taqsimlash haqida qaror qabul qilishi mumkin. Bunday qaror jamiyat 
ishtirokchilarining umumiy yig‘ilishi tomonidan qabul qilinadi. MChJ va AJ 
ishtirokchilarining dividendlar ko‘rinishidagi daromadlariga to‘lov manbaida 10%lik stavka 
bo‘yicha soliq solinadi.
Soliq va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan keyin xususiy korxona mulkdori va oilaviy 
korxona ishtirokchilari tasarrufidaqoladigan foyda summasiga JShDS solinmaydi. Xususan, 
xususiy korxona mulkdori foydani qanday ishlatishni yakka o‘zi hal qiladi,oilaviy korxonada 
esa ta’sis hujjatlari shartlariga qarab uning har bir 
ishtirokchisi foydadan o‘z ulushini olish huquqiga ega bo’ladi.