Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
413 
Javob: 
Biz‖ ko’rib‖ chiqqan‖ turli‖ o’yinlar‖ jarayonida‖ ko’z‖ bilan‖ chamalash,‖ diqqat‖
rivojlanadi,‖ barmoqlar‖ va‖ ‖ qo’l‖ suyaklari‖ mustahkamlanadi,‖ barmoqlar‖ va‖ qo’l‖
harakati rivojlanadi. Bularning hammasi bosh miya va nutqning rivojlanishiga 
ijobiy‖‖ta’sir‖‖ko’rsatadi,‖bundan‖‖tashqari‖‖yana: 
-«yuqoriga»,‖ «pastga»,‖ «o’ngga»,‖ «chapga»‖ kabi‖ tushunchalarni‖ tushunish,‖
fazoviy tasavvurlar rivojlanadi; 
-iplarni‖ o’tkazish,‖ bantik‖ qilish,‖ munchoqlarni‖ tizish‖ kabi‖ ilk‖ ‖ ko’nikmalar‖‖
rivojlanadi; 
-lug’at‖‖boyligi‖‖oshib‖‖nutqning‖rivojlanishiga‖ta’sir‖qiladi; 
-ijodiy qobiliyat rivojlanadi. 
Demak,‖ xulosa‖ qilib‖ aytadigan‖ bo’lsak‖ bolalarning‖ mayda‖ qo’l‖ motorikasini 
rivojlantirishni yoshiga mos ravishda qancha erta boshlasak, shunchalik yaxshi 
samara beradi.
List of references: 
1.‚Maktabgacha‖ta’limga‖‖qo’yiladigan‖Davlat‖talablari‛‖.-T.: 2017 y 
2.‖‚Ilk‖qadam‛‖tayanch‖dasturi‖.-T.: 2018 y. 
3. Bolaga yo’naltirilgan‖ta’lim.T.2014‖y 
FIZIKANI O’QITISHDA IQTIDORLI O’QUVCHILAR BILAN ISHLASH VA 
ULARNI TURLI TANLOVLARGA TAYYORLASH MASALALARI. 
Ne’matova Hilola Hamidullayevna 
Navoiy shahar 16-sonli AFCHO’IM ning fizika-astronomiya fani o’qituvchisi 
Iqtidorli bolalar – tabiatning‖eng‖ajoyib‖ne’matlaridan‖biridir.‖Iqtidorli bola bu 
qobiliyatli boladir. Davr va jamiyat uziga xos ijodiy iqtidorga ega bo’lgan shaxslarga 
qiziqish bildirganligi sababli hozirgi vaqtda iqtidorli bolalarni aniqlashga ehtiyoj 
yuqori. Iqtidorli bolalarni aniqlash va ular bilan ishlashni tashkil qilish hozirgi 
davrda‖ta’lim‖tizimi‖oldida‖turgan‖eng‖muhim vazifalardan biridir. 

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
414 
Iqtidorli bolalar odatda kuchli xotira, nutq va abstrakt tafakkurga ega bo’ladi. 
Iqtidorli bolalar ko’p savol berishlari,‖ ma’lumot‖ va‖ tajribalarni‖ sinflarga‖ ajrata‖
olishlari,to’plangan bilimlardan keng foydalana olishlari bilan tengdoshlaridan 
ajralib turadilar,ular lug’at va ensiklopediyalarni bajonidil o’qiydi, aqliy faoliyatni 
rivojlantiruvchi masalalarni yaxshi ko’radi . Iqtidorli bolani odatda test, savol-javob, 
kuzatuv, suhbat, anketa metodlari, nostandart masalalar, qiziqarli, mantiqiy va 
murakkab masalalar berish orqali aniqlanadi. Bundan tashqari g’arb mamlakatlarida 
bola iqtidorini aniqlovi turli xil psixologik testlardan foydalaniladi. 
Iqtidorli o’quvchilarni aniqlash birinchi masala bo’lsa, keyingi masala bu - 
iqtidorni rivojlantirish, shakllantirish, o’quvchiga mos ish rejasini tuzishdir. Bu esa 
o’qituvchidan katta mehnat va kasbiy tayyorgarlikni talab kiladi. Uzluksiz‖ta’limning‖
asosiy vazifasi bola iqtidorini o’z vaqtida aniqlash va rivojlantirishdir. Bola iqtidorini 
rivojlantirish , shakllantirish va uni iqtidorli shaxsga aylantira olish o’qituvchining 
iqtidorli bola bilan ishlay olish xususiyatlariga bog’liq. Bular- o’qituvchining 
motivatsion tayyorgarligi , qiziquvchanligi, o’z ishiga sodiqligi, faol izlanuvchanligi, 
mehnatsevarligi, inson faoliyatining barcha sohalarini bilishi, iqtidorli bola 
psixologiyasini tushunishidir. Yangiliklarga intilish, borliqning sir-sinoatlarini 
ochish, o’rganishga intilish maktab partasidayok tug’iladi. SHuning uchun aynan 
maktabdan fan va texnikaning turli sohalari bilan qiziquvchi bolalarni aniqlash, 
ularning orzu va rejalarini amalga oshirishiga, o’quvchilarning imkoniyatlarini 
to’laraq yoyishlariga, ularning fan va hayotdagi izlanishlar yo’liga chiqishiga 
yordam berish juda muhimdir. 
Har bir bola iqtidor egasi bo’lib tug’iladi. Bu iqtidorni yuzaga chiqarish faqat 
alohida shaxs uchun emas, balki jamiyat va uning taraqqiyoti uchun zarurdir. 
SHuning uchun zamonaviy malakali pedagoglarga qo’yiladigan asosiy talablardan 
biri iqtidorli o’uvchilarni aniqlash, iqtidorni kerakli yo’nalishda rivojlantirish uchun 
ijodiy yondashish va uni yuzaga chiqarish uchun zarur shart- sharoitni yaratish, 
o’quvchi yoshlar ruhiyatini tushuna olish va malakali yordam bera olishdir. 
Iqtidor – bu: Akliq salohiyat yoki intellekt, bilim olishga bo’lgan qiziqish va 
salohiyatining, o’ziga bo’lgan ishonchning yuqoriligidir. 
1. Iqtidor - intellektual imkoniyatlar va talabchanlik majmuidir. 
2. Insonning sifat jixatdan yangi pog’onaga ko’tarilishini va uning o’ziga xos 
faoliyatini‖ta’minlovchi‖umumiy‖xususiyatdir. 
3. Inson faoliyatini yukori darajalarga olib chiquvchi ichki imkoniyatlar 
majmui. 
Iqtidor – inson ruhiyatining butun xayoti davomida tizimli rivojlanadigan 
psixikaning imkoniyati bo’lib, insonning boshqalarga‖ nisbatan‖ noan’anaviy‖ va‖
favqulodda‖ natijalarga‖ erishishini‖ ta’minlaydi.‖ Iqtidor insonning barcha 
imkoniyatlarini va fikrlashini hayotning yangi talablarini hal qilishga va yangi 
sharoitlarga moslashishga yo’naltiradi. 
Iqtidor turlari: Badiiy iqtidor; Umumiy intellektual iqtidor; Yetakchilik 
iqtidori; Amaliy iqtidor; 

---