Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги


Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги



Download 5,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet33/550
Sana22.02.2022
Hajmi5,24 Mb.
#94276
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   550
Bog'liq
4-MAQOLA NamDU - ПЕДАГОГИКА секцияси туплами

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги 
35 
6,4

10
4
m) ga teng. Demak, (R
yer
<<‖S)‖Yer‖sharimizni‖ham‖Yerdan‖Quyoshgacha‖bo’lgan‖
masofaga‖ nisbatan‖ moddiy‖ nuqta‖ deb‖ olsak‖ bo’ladi.‖ Xuddi‖ shunday‖ Quyosh‖
sistemasiga kiruvchi boshqa planetalarni ham moddiy nuqta deb qarashimiz mumkin 
ekan. Mikroolam sharoitida ham moddiy‖ nuqta‖ tushunchasini‖ qo’llash‖ mumkin.‖
Masalan:‖ vodorod‖ atomida‖ yadro‖ o’lchami‖ r
ya

10
-13
sm‖ bo’lsa,‖ yadrodan‖ birinchi‖
elektrongacha‖ bo’lgan‖ masofa‖ S‖ =‖ 0,5

10
-8
sm ga teng, ushbu sharoitda ham (r
ya
<moddiy‖nuqta‖modelini‖qo’llash‖mumkin.‖Ammo‖ba’zi‖bir sharoitlarda moddiy nuqta 
modelini‖ qo’llash‖ mumkin‖ emas.‖ Masalan:‖ 10‖ m‖ uzunlikdagi‖ yuk‖ avtomobili‖ 20‖ m‖
uzunlikdagi‖ ko’prikda‖ harakatlanayotgan‖ bo’lsa,‖ ko’prik‖ uzunligiga‖ nisbatan‖
avtomobilni‖moddiy‖nuqta‖deb‖bo’lmaydi. 
Tomchi model yadroning tomchi shaklida ekanligini tushuntirdi. Yadrodagi 
nuklonlarning‖ o’zaro‖ ta'sir‖ kuchlari‖ qisman, bir qarashda, suyuq tomchining tashkil 
qilgan‖ molekulalarning‖ o'zaro‖ ta’sir‖ kuchlariga‖ o’xshab ketadi.Tomchi modeli 
yadrolarning‖ bo’linishini‖ tushintirishda‖ ‖ juda‖ qo’l‖ keladi. Agar protonlarning kulon 
itarishish‖ energiyasi‖ sirt‖ taranglik‖ energiyasidan‖ katta‖ bo’lsa‖ yadro sirt 
deformatsiyasiga‖ nisbatan‖ beqaror‖ bo’lmasdan‖ qoladi‖ va‖ o’z-o’zidan‖ parchalanib‖ ikki‖
bo’lakka‖ajralib‖ketadi. 
Boshqa‖bir‖abstrakt‖model‖‚Ideal‖gaz‛‖modelini‖olaylik.‖Gaz‖holatini‖o’rganishda‖
uning‖ eng‖ sodda‖ modeli‖ olib‖ o’rganiladi.‖ Gaz‖ molekulalari‖ absalyut‖ qattiq‖ shar‖ deb,‖
ularning‖ o’zaro‖ va‖ idish‖ devori‖ bilan‖ to’qnashuvi‖ ideal‖ sharlarning‖ elastik‖
to’qnashuviga‖ qiyoslanadi.‖ Xuddi‖ shuningdek‖ molekulalarning‖ o’lchami‖ hisobga‖
olinmaydi,‖ ularning‖ o’zaro‖ va‖ idish‖ devori‖ molekulalari‖ bilan‖ o’zaro‖ ta’siri‖ e’tiborga‖
olinmaydi‖ va‖ ular‖ elastik‖ to’qnashadi‖ deb‖ qaraladi.‖ Xuddi‖ shuningdek‖ gaz‖
molekulalariga‖boshqa‖bir‖necha‖tashqi‖ta’sirlarni‖ham‖inobatga‖olmaymiz.‖Gravitasiya, 
elektr,‖ magnit‖ maydonlari‖ ta’siri‖ ham‖ yo’q‖ deb‖ qaraymiz.‖ Aslida‖ gaz‖ molekulalari‖ bu‖
maydonlar‖ ta’sirida‖ bo’ladi.‖ Boshqa‖ sharoitlarda‖ bu‖ tashqi‖ ta’sirlar‖ hisobga‖ olinganda‖
gaz holatini boshqa xossalari kelib chiqadi. Shunday qilib ideal gaz modeli gaz 
holatining eng sodda holatini ifodalab bizni qiziqtirayotgan savollarga qisman javob 
beradi.‖ Keyinchalik‖ ideal‖ gaz‖ modelidagi‖ cheklanishlarga‖ barham‖ berilib‖ ‚Real‖ gaz‛‖
modeli yaratildi. Bu modelga asoslanib Van-der-Vaals tomonidan tajriba natijalariga 
mos keluvchi gazning holat tenglamasi keltirilib chiqarildi. 
RT
b
V
V
a
P



)
)(
(
2
. Ushbu tenglamada 
2
V
a
- ifoda gaz molekulalari bilan idish devori 
molekulalarining‖ o’zaro‖ tortishuv‖ yoki‖ itarishuv‖ jarayonini‖ hisobga‖ olsa,‖ b‖ – barcha 
molekulalarning‖ xususiy‖ hajmlarini‖ yig’indisini‖ ifodalaydi.‖ Real‖ gaz‖ modeli‖ ham‖
to’lasincha‖ gaz‖ holatini‖ ifoda‖ eta‖ olmaydi.‖ Chunki‖ bu‖ modelda‖ biz‖ gaz‖ molekulalarini‖
elementar zarracha deb oldik, aslida har bir gaz molekulasi bir nechta atomlardan 



Download 5,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   550




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish