Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги 
34 
o’quvchining‖ o’zlashtirish‖ qobiliyatla‖ riga mos‖ holda‖ ma’lumotlar hajmini miqdoriy 
o’lchamga‖keltirish‖zarur. 
MODELLASHTIRISH‛ METODIDAN FIZIKA FANINI O’QITISHDA 
FOYDALANISH. FIZIKA FANINI O’QITISH JARAYONIDA 
MODELLASHTIRISHNING DIDAKTIK ASOSLARI. 
Suyarova Yulduz Akrom qizi 
Samarqand viloyati Nurbod tumani 41-umumta’lim maktab, fizika fani o’qituvchisi 
 
Annotatsiya. Ushbu‖ maqolada‖ fizika‖ fanini‖ o’qitishda‖ yangi‖ interfaol‖ metod‖
modellashtirishning‖o’rni‖va‖samaradorligi‖haqida‖ma’lumot‖keltirilgan. 
Kalit so’zlar. Model, fizik model, ideal gaz, moddiy nuqta, moddiy (ashyoviy) va 
abstrakt(xayoliy) model, tomchi model, absalyut qattiq jism. 
Fizikani‖ o’qitish‖ jarayonida‖ darsning‖ samaradorligini‖ oshirish,‖ o’quvchilar‖
bilimini‖ chuqurligi‖ va‖ ongliligini‖ ta’minlash‖ maqsadida‖ modellardan‖ foydaliniladi. 
Model, 
real 
narsa 
va 
hodisalarning 
ideallashtirilgan nusxasi hisoblanadi. Fan‖ sohasi‖ bo’yicha‖ modellar‖ quyidagi‖ turlarga‖
bo’linadi: 
Fizik model 
Fizik model-tekshirilayotgan jarayonning tabiati va geometrik tuzilishi asl 
nusxadek‖lekin‖tezligi,o’lchami‖jihatidan farq qiladigan model. 
O’quv‖ jarayonida‖ qo’llaniladigan‖ modellar‖ moddiy‖ (ashyoviy)‖ va‖ abstrakt‖
(xayoliy)‖ modellarga‖ bo’linadi.‖ Ashyoviy‖ modellarni‖ fizika‖ darsida‖ qo’llanilishining‖
didaktik‖ tomonlari‖ bilan‖ tanishaylik.‖ Fizika‖ fanini‖ o’rganish‖ moddiy‖ nuqta‖
kinematikasini o’rganishdan‖ boshlanadi.‖ ‚Efir‛,‖ elektr‖ va‖ magnit‖ ‚flyudi‛,‖ ‚teplorod‛‖
modellari abstrakt modellar hisoblanadi. 
Moddiy nuqta modelini kiritish orqali qanday didaktik muammo hal etiladi? 
Bizga‖ ma’lumki‖ harakatlanayotgan‖ mexanik‖ jismlar‖ o’lchamga‖ ega,‖ lekin‖ ularning 
o’lchamini‖ ma’lum‖ sharoitda‖ hisobga‖ olmaslik‖ mumkin,‖ ya’ni‖ mexanik‖ jismning‖
o’lchami‖

qaralayotgan‖ sharoitda‖ S‖ masofaga‖ nisbatan‖ juda‖ kichik‖ bo’lsa‖ (

<moddiy‖ nuqta‖ bilan‖ almashtirib,‖ harakat‖ qonunlarini‖ o’rganamiz.‖ Bunday‖ xayoliy‖
soddalashtirish nafaqat Yer sharoitida kechadigan jarayonlarda, balkim kosmik jismlar 
harakatiga‖ ham,‖ mikrozarrachalar‖ harakatiga‖ ham‖ qo’llash‖ mumkin.‖ Masalan,‖ Yerdan‖
Quyoshgacha‖ bo’lgan‖ masofaga‖ (S
o’rt
= 150 Gm = 1,5

10
11
m), Yerning radiusi (R
yer
= 

---