Бошланғич таълим кафедраси

- 
маъруза ва амалий машғулотлар, шунингдек, рейтинг назорати учун 
кейслар ва даражали тестлар тўпламини шакллантириш; 
- 
маънавий-маърифий 
тадбирларни 
ташкил 
этишда 
креативлик 
сифатларини тўлақонли намойиш этиш; 
- 
мавзу моҳияти ва ўқув материалининг характеридан келиб чиққан ҳолда 
аудитория (жой)ни жиҳозлаш; 
- 
маънавий-маърифий тадбир мавзуси, йўналиши ва характеридан келиб 
чиққан ҳолда у ўтказиладиган жой (хона, зал)ни жиҳозлашга креатив ѐндашиш 
малакаларини эгаллаши; 
- 
креатив ѐндашув асосида ўқув ва маънавий-маърифий ишлар жараѐни 
муваффақиятли ташкил этиш; 
- 
талабаларнинг илмий-тадқиқот фаолиятини самарали йўлга қўйишда 
педагогик креативлик сифатларини эгаллаши лозим. 
Модулни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича тавсиялар 
―Креатив педагогика асослари‖ модулини ўқитиш жараѐнида: 
- 
маъруза дарсларида замонавий компьютер технологиялари ѐрдамида 
презентацион ва электрон-дидактик технологиялардан; 
- 
ўтказиладиган амалий машғулотларда техник воситалардан, экспресс - 
сўровлар, тест сўровлари, кичик гуруҳларда ишлаш, интерактив таълим 
методларини қўллаш назарда тутилади. 
Ижодкорлик феномени сифатида ижод тушунчаси фанга америкалик 
психолог Ж.Гилдфорд томонидан киритилган. Ўтган асрнинг 50-йиллари 
охирида у ижодкорликнинг бир нечта мезонларини шакллантирган. 
Асосий мезонлар: 
1. Фикр равонлиги - муайян вақт бирлигида вужудга келадиган ғоялар 
сони, ғояларни юзага келтирадиган қулайлик. 
2. Фикрнинг мослашувчанлиги - бир фикрдан бошқасига ўтиш қобилияти. 
3. Ўзига хослик - умумий қабул қилинган стереотиплардан фарқ қиладиган 
ғояларни ишлаб чиқиш қобилияти, стимулларга ностандарт тарзда жавоб 
бериш қобилияти (асл фикрлашни ўзига хослик билан чалкаштирмаслик). 
4. Қизиқувчанлик - муаммоларга, атрофдаги вазиятларга сезгирлик, 
рецептивлик 
- 
ғайриоддий 
тафсилотларга, 
қарама-қаршиликлар 
ва 
ноаниқликларга сезгирлик, бир фикрдан бошқасига тез ўтишга тайѐрлик. 
5. Гипотезани ишлаб чиқиш қобилияти - жасур фикр, кейинчалик уни 
синчковлик билан текшириш керак. 
6. Қониқиш - ижодкорлик натижаси, - реактсияларнинг стимуллардан 
мантиқий мустақиллиги, муаммоларни ҳал қилиш, таҳлил қилиш ва синтез 
қилиш қобилияти. 
Америкалик психолог Пол Торранcе энг кўп ишлатиладиган ижод 
тестининг муаллифидир. У ижодкорлик учун биринчи синовларни таклиф 
қилди ва ижоднинг барча асосий таркибий қисмларини ишлаб чиқди. 

---

100 
Унинг ижодкорлик таърифи: 
"Ижодкорлик чуқур қазиш, яхшироқ қараш, хатоларни тузатиш, мушук 
билан суҳбатлашиш, чуқурликка шўнғиш, девор орқали юриш, қуѐшни ѐритиш, 
қумда қалъа қуриш, келажакни кутиб олиш дегани." 
Ўқувчиларнинг ижодий қобилиятларини ривожлантиришдаги асосий 
вазифа ақлий фаолиятни ривожлантиришдир. Шу билан бирга, ўқувчи эришган 
ривожланиш даражасига эъътибор қаратиш керак эмас, балки унинг фикрлаш 
қобилиятидан ошиб кетадиган талабларни илгари суриш ва иложи борича 
талаба фикрини уйғотиш, фаоллик, мустақилликни ривожлантириш ва энг 
юқори даражадаги ижодий ижодий фаолият - ўйлаш. 
Болаларнинг ижодий, ижодий қобилиятларини ривожлантириш мақсадини 
қўйган ҳолда, бир қатор вазифаларни ажратиб кўрсатиш мумкин: 
- фанга қизиқишни сақлаш ва ривожлантириш; 
- таҳлил, синтез, индукция, дедукция ва бошқалар каби ишлаб чиқариш 
фаолиятининг шаклларини шакллантириш; 
- изланиш кўникмаларини шакллантириш; 
- мантиқий фикрлашни, фазовий тасаввурни ривожлантириш; 
- ўз-ўзини тарбиялаш асосларини ўргатиш, маълумотнома ва илмий 
адабиѐтлар, замонавий ахборот манбалари билан ишлаш; 
- талабалар математикадан олган билимларининг амалий йўналишини 
намойиш этиш; 
- кенг, истиқболли фикрлашга ўргатиш, математиканинг умуминсоний 
маданиятдаги ўрни ва ўрнини, унинг бошқа фанлар билан алоқасини кўриш. 
Ҳар бир ўқув фанининг ўзига хос ички муаммолари бор ва ҳар бир 
ўқитувчи уларни ҳал қилиш ѐълларини излайди. Математика дарсларида ва 
фанлараро алоқада ижодий фикрлашни ривожлантириш қуйидагилар орқали 
амалга оширилади. 
- муаммоли вазиятларни ҳал қилиш; 
- битта масала бўйича турли нуқтаи назарларни тақдим этиш; 
- фактларни таҳлил қилиш, таққослаш, умумлаштириш, таққослаш 
зарурияти; 
- ижодий вазифаларни баѐн қилиш; 
- тадқиқотни лойиҳалаш усулларини қўллаш. 
Ижодий тафаккурнинг ривожланиши муаммоли вазиятларда қуйидаги 
ўқитиш усулларидан фойдаланган ҳолда ѐрдам беради: 
- битта масалани эчишнинг турли хил вариантларини муҳокама қилиш; 
- битта муаммо бўйича турли нуқтаи назарлар билан танишиш; 
- қизиқарли интеллектуал вазифаларни топиш учун талабаларга 
вазифаларни таклиф қилиш; 
- талабаларни мантиқий топшириқларни мустақил қуришга ўргатиш. 
Мактаб таълимининг мақсади - болани унга қўшиб ижодий, ижодий шахс 
сифатида ривожлантириш. Математика ҳисобдан эмас, балки топишмоқдан, 
муаммодан бошланади. Ижодкорлик учун таълим муҳим ижтимоий томонга 
эга. Агар талаба ўзининг талабалик фаолияти бошиданоқ ўзини қандай қилиб 
яратишни, ўйлашни, муаммоларнинг асл эчимини топишни ўрганишга 

---

101 
тайѐрласа, унда бу талабанинг шахсини шакллантириш боланинг шахсияти 
ўқитувчининг айтганларини такрорлаш мафкураси доирасида қандай 
ўрганишини фарқ қилади. "Очларни балиқ билан боқманг, аксинча уни тутишга 
ўргатинг!" Ҳар қандай ўқитувчининг мақсади ўқув жараѐнини талабага 
мустақил изланиш учун имконият ва мотиватсия берадиган тарзда ташкил 
этишдир! Аммо талабанинг вазифаси - бу тактик қадамни ҳақиқатга ўзи 
этишадиган тарзда ишлатиш!