O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

Akkreditivlar  turi.    Hisob-kitoblarning  akkreditiv  shaklida  bank  o‘z  zimmasiga  
to‘lovni  amalga  oshirish    bo‘yicha    mustaqil,  to‘lov  bajaruvchisiga  bog‘liq  bo‘lmagan, 
majburiyat olishi mumkin. Bu yerda tasdiqlangan  chaqirib olinmaydigan akkreditiv haqida 
borayapti. Unda bank xaridorga kredit beradi . Akkreditivning bunday turi  eksport qiluvchi 
(sotuvchi) uchun qulaydir. Chaqirib olinadigan akkreditiv sotuvchi uchun ham kafolat beradi. 
Hamma undan assotsiatsiyaga birlashgan banklar o‘rtasidagi hisob-kitoblarda yoki sotuvchi 
va xaridor   ilgaridan  ish yuzasidan aloqalarga ega bo‘lgan hollarda foydalanadi.  
Agar  akkreditiv  tasdqilanmagan  bo‘lsa,  eksport  qiluvchining  banki  to‘lovni  o‘z 
mablag‘lari  hisobidan  amalga  oshiradi.  Biroq  keyinchalik  hujjatlarni  import  qiluvchining 
bankiga sotadi. To‘lov amalga oshirilguncha hujjatlar bankda garovda turadi. Emitent-bank 
eksport qiluvchi bankdan, u  eksport qiluvchiga taqdim etilgan hujjatlar evaziga to‘lov to‘lash 
majburiyatini  o‘sib  borishini  so‘raydi.  Yani  so‘z  tasdiqlangan  akkreditiv  ochish  haqida 
borayapti.    Tasdiqlangan  chaiqirib  olinmaydigan  akkreditivning  sotuvchi  uchun  qulayligi  
shubhasizdir. Kredit imkoniyatlari noaniq bo‘lgan hamda  faqat xorijiy davlatda unga davo 
ochishi mumkin bo‘lgan xorijiy bankka ishonib bo‘lmaydi. Balki o‘zining banki tomonidan 
ochilgan akkreditiv bo‘yicha amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan to‘lovga tayaniadi. Chunki 
bunda o‘zining davlatida ham davo bilan murojaat etish mumkin.  
O‘z  navbatida,  xaridor  (import  qiluvchi)  tovarni  olishiga  ishonch  hosil  qiladi. 
Chunki bank, eskport qilvchi  tovar yetkazib berilganligini tasdiqlovchi hujjatlarni – yuk 
xati,  konosament  va  boshqa  transport  hujjatlarini  -  taqdim  etmasa  akkreditivdan 
to‘lovlarni amalga oshirmaydi.   
Emitent-bank  xizmat  ko‘rsatuvchi  bank  ixtiyoriga  akkreditiv  miqdorida  valyuta 
mablag‘larini  (qoplash)  o‘z  majburiyatlarini    amal  qilish  muddatiga,  ularni  akkreditiv 
bo‘yicha to‘lovlar uchun ishlatish mumkinligi sharti bilan, taqdim etishi lozim. Bunday 
akkreditivlar  qoplangan  deb  nomlanadi.  TIAISV  1-yo‘riqnomasiga  muvofiq,  valyuta 
qoplanishi quyidagi yo‘llar bilan amalga oshirilishi mumkin:  
*emitent-bankda  yoki  boshqa  bankda    xizmat  ko‘rsatuvchi    tomonidan    ochilgan 
korrespondent hisob raqamini akkreditiv mablag‘i bilan kreditlash; 
*xizmat  ko‘rsatuvchi  bankka    unda  mavjud  emitent-bank  hisob  raqamidan 
akkreditivni    o‘chirish  huquqiini  berish  xizmat  ko‘rsatuvchi  bankda  emitent-bank 
tomonidan qoplash depozitlarini ochish
.
        
Hisob-kitoblarning  akkreditiv  shakli  eksport  qiluvchi  (sotuvchi)  uchun  xorijiy 
kontragentlar bilan hisob-kitob qilishda eng qulay shakldir chunki;  
1) Eksport qiluvchi to‘lovni  bankka yuk tushirishga oid  yoki boshqa hujjatlarni 
taqdim etgan zaxoti oladi  
2)  To‘lovchi  sifatida  bevosita  bank  ishtirok  etadi,  bu  eksport  qiluvchi  uchun 
shartnoma  bo‘yicha  to‘lov  olishga  qo‘simcha  kafolat  yaratadi.  Import  qiluvchi  biror 
sabablarga  ko‘ra  akkreditiv  ochmasa,  eksport  qiluvchi  tovar  yetkazib  berishni 
kechiktirishi  mumkin.  Undan  tashqari,    akkreditiv  ochilgandan  buyon  import  qiluvchi 

---

83 
 
tomonidan  uni  qoplashga  yo‘naltirgan  mablag‘i    mahkamlab  (bron)  qilib  qo‘yiladi. 
Yani qatiy ravishda faqat mo‘ljallangan narsalarga ishlatiladi – agar akkreditiv chaqirib 
olinadigan  bo‘lmasa,  akkreditiv  bo‘yicha  to‘lovlarga  ishlatiladi.  UCP-500  ko‘ra, 
akkreditiv chaqirib olinmaydigan  hisoblanadi  (agar unda teskarisi  belgilanmagan bo‘lsa 
(6-modda)). 
Shunday  qilib  akkreditiv  faqatgina  hisob-kitob  shakli  emas,  balki  u  tovar  uchun 
o‘ziga xos to‘lovni taminlovchi usuldir. Ayniqsa agar akkreditiv tasdiqlangan akkreditiv 
bo‘lsa.  Akkreditiv  import  qiluvchiga  (xaridorga)  to‘lov  uning  manziliga    yetkazilgan 
tovar  uchun  va  faqat    yuk  tushirish  shartlariga  muvofiq  amalga  oshirilishiga  kafolat 
beradi. Hisob-kitobning akkreditiv shakllaridan foydalanish davlat idoralari aktlari bilan 
ham  tavsiya  etilgan.  Ayniqsa,  valyuta  qatiy  nazorat  etiladigan  mamlakatlarda. 
Kapitalistik  mamlakatlar  bilan  savdoda  akkreditiv  shakllarni  ishlatish  oldingi 
qonunchilikda ham mavjud edi.