O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta

 
3.2. Muzokara olib borish xulqi 
 
Bugungi kunda muzokaralar jamiyat, korxonaning siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy 
hayotning  ajralmas  qismi  bo‘lib  qoldi.  Hozirgi  kunda  aholining  juda  katta  qismi 
xalqaro  munosabatlarda  muzokaralarning  amaliy  zaruriyati  va  muzokaralar  olib 
borish san’atini egallash zarurligini tushunib etdilar.  
Harbiy  korxonalar  siyosiy,  ijtimoiy  xayotdagi  ziddiyatlarni  tinchlik  yo‘li  bilan 
xal  qilinishi,  uning  mexanizmlarini  ishlab  chiqish  asosan  II-jahon  urushidan  so‘ng 
amalga oshirildi.  
Muzokaralarda  asosan  jiddiy  masalalarni  xal  qilish  jarayonidan  foydalaniladi. 
Vujudga kelgan muommalarni qonunchilik yoki boshqa meyoriy hujjatlar asosida xal 
qilish  mumkin  bo‘lsa,  unda  muzokaralarga  ehtiyoj  sezilmaydi.  Muzokaralar  asosan 
ikki tomon uchun manfa’tli bo‘lgan muammoni muhokama qilish va birgalikda qaror 
qabul qilinishi uchun zarur hisoblanadi.  
Siyosat bobida muzokaralar o‘z qarashlari, g‘oyalari ishonchlarini targ‘ib qilish 
uchun  qo‘llanishi  mumkin.  Bu  holat  "Sovuq  urush"  davriga  xarkterli  edi.  Ayrim 
hollarda muzokaralardan paydo bo‘lgan ziddiyatlarni bartaraf etish uchun foydalanish 
mumkin.  
Tarixiy jihatdan muzokaralarning paydo bo‘lishi, rivojlanishi va uning shakllari 
uch yo‘nalishda boradi:  
Muzokaralar  olib  borish  uchun  uning  mohiyatini  tushunib  etish  lozim. 
Muzokaralar birinchi navbatda muammoni xal qilishga qaratilgan qo‘shma hamkorlik 
faoliyatidir.  Muzokaralarda  odatda  ikki  qatnashchi  bo‘lib,  ularning  manfa’tlari 
umuman bir xil bo‘ladi, qisman esa bir-biriga mos kelmaydi. Har bir aniq faoliyatda 
moslik  yoki  nomoslik  nisbati  ko‘p  yoki  kam  bo‘lishi  mumkin.  Ular  har  bir 
muzokarada  uchraydi.  Muzokaralarning  turli  ko‘rinishlari  mavjud  bo‘lib,  ularni 
asosan ikkita katta guruhga bo‘lish mumkin:  
1. Bo‘ron va ziddiyatli holatlarni tartibga solish bilan bog‘liq muzokaralar;   
2. Hamkorlik doirasida olib boriladigan muzokaralar.  
Bo‘ron va ziddiyatli holatlarda muzokaralarda zo‘ravonlik harakatlari maydonga 
chiqishi  mumkin. Bu esa muzokara ishtirokchilarining zimmasiga aloxida mas’uliyat 
yuklaydi.  Bunday  hollarda  tomonlar  uchinchi  shaxs-vositachilar  yordamiga  muxtoj 
bo‘ladilar. 
Muzokaralarning 
qanday 
darajada 
o‘tkazilishi,  unda  qancha 
korxonalarning  ishtirok  etishi,  muzokaralar  bir  marta  o‘tkazilishi  yoki  doimiy 
o‘tkazilib  turilishiga  ko‘ra  farqlanadi.  Ko‘p  tomonlama  muzokaralar  nisbatan 
murakkab  tuzilishga  egadir.  Bunday  muzokaralarda  o‘zaro  maqbul  bo‘lgan  qaror 
qabul  qilish  qancha  qiyin  kechadi  va  bu  jarayonning  uch  asosiy  bosqichini  ajratib 
ko‘rsatish mumkin: 
 muzokaralarga tayyorlanish; 
 ularni o‘tkazish; 
 muzokaralar natijalarini tahlil qilish va erishilgan kelishuvlarni bajarish.  
Muzokara  tomonlar  muzokara  o‘tkazishga  o‘tirishlaridan  oldinroq  boshlanadi. 
Muzokaralarga  tayyorlanish  o‘zaro  bog‘liq  bo‘lgan  ikki  yo‘nalish  bo‘yicha  ish  olib 
borishni  nazarda  tutadi.  Bular  tashqi  masalalar  va  muzokaralarning  asosiy  qismini 

---

52 
 
tayyorlash, tashkiliy masalalarga delegastiyalarni shakllantirish, uchrashuv joyi, vaqti 
hamda har bir majlisning kun tartibi va boshqalar kiradi.