O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi

Botel 
– unchalik katta bo’lmagan suvdagi mehmonxona. Jihozlangan 
qulayliklarga ega bo’lgan kema. 
Turistik baza
– bu turistik majmua bo’lib uning tarkibiga turistlarni 
qabul qilish va joylashtirish binosi hamda faol dam olishni ta’minlovchi 
xizmatlar 
kiradi. 
Turistik 
bazalar 
asosan 
faol 
turizm 
bilan 
shug’ullanuvchi turistlarni qabul qiladi. Ularga alpinistlar, suv, chang’i 
sporti bilan shug’ullanuvchilar va boshqalar kiradi. 
Turistik uy
– faol harakatdagi turistlarni qisqa muddat dam olishi uchun 
mo’ljallangan bosh panadir. Bular asosan tog’ yon bag’rida joylashgan 
bo’lib shart-sharoitlari minimal darajada bo’ladi. 
Hozirgi zamon mehmonxonalari o’zining katta-kichikligi, baland-
pastligi, konstruktsiya tipi, shinamlilik darajasi, ishlash tartibi (doimiy, 
mavsumiy), joylashgan joyi (shahar, kurort, qishloq), funktsional 
maqsadi, ovqatlantirish bilan ta’minlanganligi, yashashning davomiyligi, 
baholarning darajasi bilan farqlanadi. 
Mehmonxonalar joylashgan maydonlarga qarab quyidagilarga 
bo’linadi: 
- shahar maydonida joylashgan; 
- qishloq joyda joylashgan. 
Mehmonxonalarning katta-kichikligi ularda mavjud bo’lgan yotoq 
joylari bilan aniqlanadi. Har bir davlatda bu ko’rsatkich har xil qabul 
qilingan. Masalan, SHveytsariya va Avstriyada mehmonxonalar 100 
o’rindan kam bo’lsa bunday mehmonxonalar kichik, 100-200 o’rinlik – 
o’rta, 200 o’rindan ortiq bo’lsa katta hisoblanadi. 
CHexiyada 120 o’rindan kam bo’lsa kichik, 500 gacha – o’rta 500 dan 
ortig’i – katta, AQSHda 100 gacha – kichik, 500 gacha – o’rta va 500 dan 

---

ortig’i katta. SHaharda xonalar fondini aksariyati o’rta va kichik 
mehmonxonalarda joylashgan. 
Keyingi paytlarda turizmning o’sishi bilan katta mehmonxonalarni 
ko’payishi ko’zga tashlanmoqda. Katta mehmonxonalarning qurilishining 
asosiy sabablaridan biri bu iqtisodiy manfaatdorlikdadir. Agar bir xil 
darajadagi qulaylikka (komfort) ega bo’lgan mehmonxonani 3,3 barobar 
ko’paytirsak (132 o’rindan 440 o’ringacha) bunda bir o’ringa ketadigan 
qurilish xarajatlari taxminan 27 foizga kamayadi, ammo lekin 100 tadan 
400 (ya’ni 4 barobar) xonagacha ko’paytirsak, u holda oshxona maydoni 
2 barobar va yordamchi xo’jalik xonalari 50 foizga oshishi mumkin. 
YAna yaxshi tomoni katta mehmonxonalarda xizmat ko’rsatuvchi 
xodimlar ishidan unumli foydalanishga erishish; administrativ xodimlarni 
qisqarishi, ayniqsa katta ish haqi oluvchilar; mijozlarga turli xil 
xizmatlarni taklif etish mumkin. 
Baholar darajasiga qarab mehmonxonalar quyidagilarga bo’linadi: 
- byudjetli
(25-35 AQSH dollari); 
- iqtisodiy
(35-55 AQSH dollari); 
- o’rtacha
(55-95 AQSH dollari); 
- birinchi klass
(95-195 AQSH dollari); 
- apart-oteli
(65-125 AQSH dollari); 
- lyuks-oteli
(125-525 AQSH dollari). 
Mijozlarning yashash davomiyligiga qarab mehmonxonalar quyidagicha 
farqlanadi: 
- uzoq muddatga keluvchilar uchun; 
- qisqa muddatga keluvchilar uchun. 
Yil davomida faoliyat ko’rsatishiga qarab mehmonxonalar 
quyidagicha bo’linadi: 
- yil davomida doimiy ishlab turuvchi; 
- mavsumda ishlab turuvchi (yoz, qish). 
Ovqatlantirish bilan ta’minlanishi bo’yicha mehmonxonalar 
quyidagilarga bo’linadi: 
- to’la ovqatlantirish (polniy pansion); 
- faqat nonushta bilan ta’minlash; 
- ovqatlantirish taklif etilmaydi (ovqatlantirish korxonalari mavjud emas). 
Mehmonxonalar 
binosi 
baland-pastligiga 
qarab 
quyidagi 
guruhlarga bo’linadi: 
- kichik qavatli (1-2 qavat); 
- o’rta qavatli (2-5 qavat); 
- ko’tarilgan qavatli (6-9 qavat); 
- ko’p qavatli (1 toifa – 10-16 qavat, 2 toifa – 17-25 qavat, 3 toifa – 26-40 
qavat); 
- baland bino – 40 qavatdan ortiq. 

---

YAngi qurilayotgan mehmonxonalarda qavatlilik keng tarqalganlari 
asosan: 
Rossiyada – 5-16 qavat; CHexiyada – 8-14 qavat; Vengriyada kichik 
shaharlarda – 4-5 qavat, katta shahar va kurortlarda – 6-11 qavat; 
Germaniyada – 8-10 qavat va Angliyada – 10-15 qavat.