Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Қарши муҳандислик-иқтисодиѐт институти

8.5-расм. Газни синтетик суюқлик ѐқилғисига қайта ишлашнинг 
асосий йўллари 
Газни тескари конверсия қилиш саноат жараѐнларида метанолни 
синтез қилишда кенг қўлланилади. Ҳозирги вақтда саноатда 
метанолни ишлаб чиқариш углерод ва водород (синтез-газ) 
оксидларини каталитик синтез қилишга асосланган. Ишланган 

---

284 
технология бўйича метанни каталитик конверсия қилишда табиий 
газдан метанолни ишлаб чиқариш жараѐни кучайтирилган босим ва 
юқори ҳароратда амалга оширилади. Оксидлантиргич сифатида сув 
буғидан ва кислороддан фойдаланилади. Улар қуйидагиларга боғлиқ 
ҳолда ажратилади:
- буғли конверсия; 
- буғ-углерод кислотали конверсия; 
- буғ-кислородли конверсия; 
- буғ-кислород-углерод кислотали конверсияси.
Метанолни ишлаб чиқариш технологияси қуйидаги босқичларга 
бўлинади: риформинг – газни сиқиш – синтез қилиш – метанолни 
олиш – метанол ректификацияси (тозалаш жараѐни) қилинади .
Риформинг.
Биринчи энг мураккаб ва энг қиммат босқичда 
буғли, буғли кислородли ѐки буғ углеродли метанни конверсия 
қилишда 700-900
0
С ҳароратда ва 2-3 МПа босимда катализатор 
қатнаштирилиб амалга оширилади. Бундай ҳолат энг қиммат аустенит 
пўлатли юқори ҳароратга чидамли қувурли печларда амалга 
оширилади. Жараѐнни амалга оширишда катта энергия сарфланади 
ҳамда унга кислород ва буғ ишлаб чиқариш учун сарфланадиган 
энергия ҳам қўшилади. 
Компримирлаш
(газни 
сиқиб 
ҳайдаш). 
Газли-синтез 
совутилгандан ва тозалангандан кейин технология бўйича қайта 
ишлашни давом еттиришга боғлиқ ҳолда синтез-газли суюқ 
маҳсулотга айлантириш жараѐни юритмали марказдан қочма 
компрессорнинг буғли турбинаси ѐрдамида сиқилада, буғли 
риформингдан кейинги энергиядан самарали фойдаланилади.