Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti texnologiya fakulteti

27-rasm. Dala sichqoni 
28-rasm. Qo‘shoyoq 

---

~ 65 ~ 
Kalamush va sichqonlar o‘z ichiga oladigan ko‘p turlari kemiruvchilar 
to‘dasiga kiradi. Sichqonsimon kemiruvchilar ko‘plab donva don mahsulotlarining 
yo‘qolishiga, oziq-ovqat, idishlar va don omborlarini o‘z axlatlari bilan 
ifloslanishiga sabab bo‘ladi hamda don mahsulotlari ichiga hashorot va kanalar 
singari zararkunandalarni olib kiradi; idish brezent va boshqa turli inventarlarni 
ishdan chiqaradi; inshootlarning yog‘och, ba’zida esa beton qismlarini ham 
kemiradi, shuningdek uskunalarning rezina, plastmassa qismlarini zararlaydi; 
odamlar va chorvada uchraydigan turli kasalliklar-vabo, qorin tifi, sil, yashil 
brutsellyoz va boshqalarning tarqalishiga sabab bo‘ladi.
Hamma sichqonsimon kemiruvchilar ichida eng ko‘p zarar etkazadigan 
kulrang kalamush pasyun yoki norvech kalamushi hisoblanadi. U butun dunyo 
bo‘ylab tarqalgan bo‘lib, inson faoliyati bilan bog‘langan. Turar joy binolari, iflos 
maydonlar, ozuqa bazalari ularning qulay joylanishini ta’minlaydi. Faqat don bilan 
oziqlanadigan kalamush yil davomida 22-25 kg donni yeb qo‘yadi. Kalamushlar 
o‘z inlarini omborxona poli ostiga, tuproqqa, ombor atrofiga, iflos joylarga qo‘yadi. 
Tarqalishi va keltiradigan zarari bo‘yicha uy sichqoni ikkinchi o‘rinni 
egallaydi. Qora kalamush, turkiston kalamushi, oddiy dala sichqonlari nisbatan kam 
tarqalgan. 
Qushlar.
Chumchuqlar kaptarlar va boshqa qushlar ombor yoki don 
uyumlariga ochiq maydondagi va xirmondagi donlarga ko‘plab qiron keltiradi. 
Bundan tashqari ular don uyumlarini o‘z axlatlari, patlari bilan ifloslantirib 
yuboradi. Qushlarning keltiradigan zararini quyidagi bir misoldan belgilashimiz 
mumkin: bitta chumchuq bir kunda 8-12 g donni eb qo‘yadi. Bundan tashqari 
qushlar kanalarni ko‘plab tarqalishiga sabab bo‘ladi.