O„zbekiston respublikasi qurilish vazirligi samarqand davlat arxitektura-qurilish instituti

Ishlab chiqarish jarayonidagi aylanma fondlar 
- bu avvalo tugallanmagan 
ishlab chiqarish (qurilish) va kelgusi davr xarajatlaridir (vaqtinchalik bino va 
inshootlar qurishga, asbob-uskunalarni bir joydan ikkinchi joyga ko‗chirish, sinovlar 
o‗tkazish va hokazolarga sarflanadigan xarajatlar). 
Bu xarajatlarning o‗ziga xos xususiyati shuki, ular bir hisobot davrida bir marta 
amalga oshiriladi lekin mahsulotning (xizmatlarning) tannarxiga esa bo‗laklab kiritib 
boriladi, chunki ular faqat joriy emas, balki kelgusida davrlardagi ishlab chiqarish 
bilan ham bog‗liqdir. 
Bugungi bozor munosabatlari sharoitida ishlab chiqarish zahiralarining 
qiymatini to‗g‗ri baholash juda muhimdir. Amaliyotdan ma‘lum bo‗lishicha, bu 
masalaga korxona va tashkilotlar tomonidan noto‗g‗ri yondashish (ular o‗z 
zahiralarini ko‗paytirishga intiladilar) ularda kerakli aylanma vositalarning, shu 
jumladan aylanma fondlarning etishmasligiga, ba‘zan esa hatto mutlaqo mavjud 
bo‗lmasligiga olib keladi. 
Zahiralarning uch xil turi: transport, joriy (ombor) va sug‗urta (kafolat) 
zahiralari mavjud. 
Transport zahiralari 
- to‗lov talabnomasi to‗langan kundan yukning korxona 
omboriga kelib tushgan kunigacha bo‗lgan davr. 
Joriy zahira 
- ishlab chiqarish jarayonining o‗zluksizligini ta‘minlashga 
qaratilgan bo‗lib, ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga teng bo‗lishi kerak. Joriy 
zahiraning miqdori o‗rtacha kunlik xarajatlarga va xom ashyo, materiallar, 
konstruksiyalar va hokazolarning qanchalik tez-tez etkazib berib turilishiga bog‗liq. 
Xom ashyo va materiallar ishlab chiqarishga qanchalik tez-tez kelib tursa, joriy 
zahira miqdori ham shunchalik kam bo‗lishi kerak. Tabiiyki, bunda ishlab chiqarish 
dasturi o‗zgarmas bo‗ladi. 
Sug„urta zahirasi 
ta‘minotdagi va transport faoliyatidagi o‗zilishlarning, 
etkazib berish muddatlari bo‗zilishining oldini olish uchun zarur. Sug‗urta 
zahirasining qiymati joriy (ombordagi) zahira uchun belgilangan aylanma vositalar 
me‘yorining 30-50 foizi atrofida bo‗lishi mumkin. 
Aylanma vositalari shakllanish manbalariga ko‗ra