O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Ikramov, G. N. Davranova, A. A. Ikramova

uchun ta’lim, Konfutsiy, putunxua, “Pavlov yondashuvi”, 
INTERNET va CERNET, o‘qitishning kredit tizimi. 

---

86 
Xitoy maktablarining tarixi juda qadimiy davrlarga borib taqaladi. Xitoyda 
dastlabki maktablar eramizdan ancha ilgari vujudga kelgan. Qadimgi xitoy faylasufi 
va pedagogi eramizdan avvalgi V-IV asrlarda yashagan Konfutsiy qator ajoyib 
pedagogik g‘oyalarni olg‘a surgan va xususiy o‘qitishga asos solgan.
1949- yilda xalq inqilobi g‘alaba qozonganidan so‘ng Xitoyda savodsizlikni 
tugatish va maktab ta‘limini rivojlantirish borasida keng miqyosdagi ishlar amalga 
oshirildi. Xalq ta‘limini isloh qilishdagi qarorda bolalar va o‘smirlar uchun ham, 
kattalar uchun ham boshlang‘ich hamda o‘rta maktablar tarmog‘ini yaratish ko‘zda 
tutilgan edi. Islohotga muvofiq o‘qish muddati boshlang‘ich maktabda 5 yil, o‘rta 
maktabda 6 (3-3) yil qilib belgilandi. Ta‘lim sohasida 1958- yildagi o‘zgartirishlar 
yaxshi natija bermadi.
XKP MK ning 1985 yil 27 mayda qabul qilgan “Ta‘lim tizimini isloh qilish 
to‘g‘risida” gi qarori hozirgi bosqichda XXR ta‘limini rivojlantirishning muhim 
omili bo‘ldi. 1986 yilda qabul qilingan majburiy ta‘lim to‘g‘risidagi Qonunga ko‘ra 
majburiy ta‘limning muddati boshlang‘ich va to‘liqsiz o‘rta maktabda 9 yil, to‘liq 
o‘rta maktabda 3 yil qilib belgilandi. Xitoy maktablarida ta‘lim 
putunxua 
tilida olib 
boriladi. U xitoy tilining pekin shevasiga asoslangan. Xitoydagi bolalarning bir 
qismi boshlang‘ich maktabga kirishdan oldin bolalar bog‘chalarida tayyorlanadilar. 
Xitoyda so‘nggi 20 yil mobaynida har qaysi oila bittadan bolaga ega bo‘lishi siyosati 
yurgizilishi sababli o‘quvchilar soni ancha kamaydi.
Boshlang‘ich maktab o‘quv rejasiga 9 ta predmet: axloqiy tarbiya, ona tili, 
arifmetika, jamiyat (tarix, geografiya) tabiatshunoslik, jismoniy tarbiya, ashula va 
musiqa, badiiy tarbiya, mehnat ta‘limi kiritilgan. Ana shu asosiy o‘quv 
predmetlaridan tashqari, haftada 6-8 soat faoliyatning har xil turlariga: mustaqil 
tayyorlanishga (1-2 soat), sinf majlislari o‘tkazishga 1 soat, sport o‘yinlariga (2-3 
soat), qiziqishlar bo‘yicha mashg‘ulotlarga (2 soat) ajratiladi.
Xitoyda oliy ta‘lim jarayonida talabalar uchun ibratli shart-sharoitlar 
yaratilgan. Avvalo universitetlar kontengentiga mamlakatning demografik holati o‘z 
ta‘sirini ko‘rsatgan. Masalan: birgina Shanxay universitetining o‘zida 26 fakultet 
bo‘lib, 33 000 talaba bakalavriat va magistraturada o‘qiydi. Ko‘pchilik professor- 
o‘qituvchilar AQSH da malaka oshirib kelishadi.