O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Ikramov, G. N. Davranova, A. A. Ikramova

Oliy ma'lumot
Jamiyat va davlat ehtiyojlariga muvofiq ravishda ijtimoiy 
foydali faoliyatning barcha asosiy yo‘nalishlari bo‘yicha yuqori malakali kadrlar 
tayyorlashni ta'minlash, shaxsning intellektual, madaniy va ma'naviy rivojlanish, 
ta'lim, ilmiy va pedagogik malakani chuqurlashtirish va kengaytirish ehtiyojlarini 
qondirish. O‘rta umumiy ma'lumotga ega bo‘lgan shaxslar bakalavr dasturlari yoki 
mutaxassislik dasturlarini o‘zlashtirishi mumkin. Har qanday darajadagi oliy 
ma'lumotga ega bo‘lgan shaxslar magistrlik dasturlarini o‘zlashtirishi mumkin. 
Oliy ma'lumot (mutaxassislik yoki magistratura) dan past bo‘lmagan 
ma'lumotga ega bo‘lgan shaxslarga yuqori malakali kadrlar uchun o‘quv dasturlarini 
(aspirantura (aspirantura), rezidentura dasturlarini, aspirantura dasturlarini va 
stajirovka dasturlarini) o‘zlashtirishga ruxsat beriladi. Oliy tibbiy ma'lumotga yoki 
oliy farmatsevtik ma'lumotga ega bo‘lgan shaxslar rezidentlik dasturlarini 
o‘zlashtirishlari mumkin. San'at sohasida oliy ma'lumotga ega bo‘lgan shaxslar 
yordam beradigan stajirovka dasturlarini o‘zlashtirishlari mumkin. 
Oliy ta'limning o‘quv dasturlariga o‘qishga qabul bakalavriat dasturlari, 
mutaxassislik dasturlari, magistratura dasturlari, yuqori malakali ilmiy va pedagog 
kadrlar tayyorlash o‘quv dasturlari uchun alohida tanlov asosida amalga oshiriladi. 
Magistrlik dasturlari, yuqori malakali kadrlar tayyorlash o‘quv dasturlariga 
qabul ta'lim muassasasi tomonidan mustaqil ravishda o‘tkazilgan kirish test sinovlari 
natijalariga ko‘ra amalga oshiriladi. 
Magistratura 
- Bu 4 yil davom etadigan va amaliyotga yo‘naltirilgan 
xarakterga ega bo‘lgan asosiy oliy ma'lumot. Ushbu dastur oxirida universitet 
bitiruvchisiga bakalavr unvoni berilgan holda yuqori kasbiy ta'lim to‘g‘risidagi 
diplom beriladi. Shunga ko‘ra, bakalavr - hech qanday tor ixtisoslashuvsiz 
fundamental tayyorgarlikni olgan oliy o‘quv yurtining bitiruvchisi, u o‘zining 
malaka talablari uchun oliy ma'lumot talab qiladigan barcha lavozimlarni egallash 
huquqiga ega. Imtihonlar bakalavr darajasini olish uchun malaka sinovlari sifatida 
taqdim etiladi. 
Ustoz
- bu oliy o‘quv yurtini bitirganidan keyin qo‘shimcha 2 yil davomida 
olinadigan va talabani ushbu sohadagi ilmiy-tadqiqot faoliyatiga yo‘naltiradigan 
o‘qish sohasining nazariy jihatlarini chuqur rivojlantirishni o‘z ichiga oladigan 
yuqori darajadagi bilimdir. Ushbu dastur oxirida bitiruvchiga magistr darajasiga ega 
bo‘lgan oliy kasbiy ta'lim to‘g‘risidagi diplom beriladi. Magistrlik dasturining asosiy 
vazifasi mutaxassislarni xalqaro va Rossiya kompaniyalarida muvaffaqiyatli 
martaba uchun tayyorlash, shuningdek analitik, konsalting va ilmiy-tadqiqot 
faoliyati hisoblanadi. Tanlangan mutaxassislik bo‘yicha magistr darajasini olish 
uchun bitta mutaxassislik bo‘yicha bakalavr darajasiga ega bo‘lish shart emas. 
Bunday holda magistr darajasini olish ikkinchi oliy ma'lumot hisoblanadi. 
Magistrlik darajasini olish uchun malaka sinovlari, imtihonlar va yakuniy malaka 
ishining himoyasi - magistrlik dissertatsiyasi taqdim etiladi. 
Oliy ta'limning yangi bosqichlari bilan bir qatorda an'anaviy qarash ham 
mavjud – mutaxassisligi Dasturda universitetda 5 yil o‘qish nazarda tutilgan bo‘lib, 

---

137 
undan so‘ng bitiruvchiga oliy kasbiy ma'lumot diplomi beriladi va diplom 
sertifikatlangan mutaxassisga beriladi. O‘qitiladigan mutaxassisliklar ro‘yxati 
Rossiya Federatsiyasi Prezidentining 2009 yil 30 dekabrdagi 1136-sonli qarori bilan 
tasdiqlangan. 
O‘rta ta`lim Rossiyada umumiy ta`lim o‘z ishiga boshlang‘ish, asosiy va 
o‘rta (to‘liq) ta`limni qamrab oladi. O‘rta maktabda o‘qish muddati 11 yilni tashkil 
etib, bundan 1-4-sinflar boshlang‘ish, 5-9 sinflar-asosiy, 10-11-sinflar to‘liq o‘rta 
ta`lim dasturi asosida ta`lim oladilar. Ishshi yoshlar ushun kechki maktablar tizimi 
ham saqlanib qolgan. Keyingi yillarda bunday ta`lim ansha qisqargan. SHu bilan 
birga ikki yoki undan ortiq smenadagi maktablar ham qisqargan. Iqtisodiy
qiyinshiliklar Rossiyada umumiy ta`lim maktabining bir o‘quvshisiga 
sarflanadigan xarajat miqdori kamayishiga olib keldi. Ta`lim berishning yangi 
shakllari va nodavlat ta`lim muassasalari paydo bo‘ldi. O‘rta maktablar va 
o‘qituvshilar o‘quv dasturi va adabiyotlarni mustaqil tanlash imkoniyatiga ega 
bo‘ldilar. Ijtimoiy fanlarning mazmuni ansha o‘zgardi; siyosatshunoslik, 
sosiologiya, iqtisodiyot, huquq kabi ijtimoiy-iqtisodiy fanlar bo‘yisha qator 
fakultetiv kurslar tashkil etildi, maktablarda informatika, ekologiya, hayot faoliyati 
xavfsizligi asoslari kabi yangi predmetlar o‘qitila boshlandi. Rossiyada umumiy 
o‘rta ta`lim maktablari soni 70 mingga yaqin bo‘lib, ularda 20 million bola tahsil 
olmoqda. 7 yoshdan 17 yoshgasha bolalarni o‘rta ta`limga jalb etilishi jihatidan 
Rossiya jahonda yuqori o‘rinlardan birida turadi, u 81%ni tashkil etadi.