G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I


Fazoviy to’g’ri burchakli koordinata tizimi



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Fazoviy to’g’ri burchakli koordinata tizimi.
Yer ellipsoidi sirtidagi barcha 
nuqtalar uchun yagona tizim hisoblanadi. Bu tizimda Yer ellipsoidining markazi (O) 
koordinataning boshlanish nuqtasi deb, Yerning aylanish o’qi (QQ)-qutbiy o’q (Z), 
bosh meridianning ekvator tekisligidagi kesmasi- abssissa (X) o’qi, bosh meridianga 
perpendikulyar kesma esa ordinata (Y) o’qi deb qabul qilinadi (2.3-rasm).
 
Fazoviy 
to’g’ri burchakli koordinata tizimidan Yer sun’iy yo’ldoshlarini kuzatishda, yer 
yuzidagi geodezik tayanch shoxobchalarni barpo qilishda, koordinatalarni uzoq 
masofalarga uzatishda foydalaniladi. Muhandislik-geodeziya ishlarida fazoviy 
to’g’ri burchakli koordinata tizimi deyarli qo’llanilayotgani yo’q, chunki bu tizimda 
nuqtalar o’rnini aniqlashda juda murakkab formulalar ishlatiladi. 
Astronomik 
koordinatalar.
Yer 
yuzidagi 
nuqtalarning 
astronomik 
koordinatalarini aniqlashda asosiy yuza qilib geoid, koordinata chiziqlari qilib esa 
astronomik meridian va parallel qabul qilinadi. Berilgan nuqtaning astronomik 
meridiani deganda, Yerning aylanish o’qiga parallel qilib o’tkazilgan tekislikning 


19 
mazkur nuqtadan tushirilgan shovun chizig’i yo’nalishida Yer yuzasi bilan 
kesishishdan hosil bo’lgan chiziq tushuniladi.
Yer yuzidagi biror nuqtaning astronomik meridiani bilan boshlang’ich deb 
qabul qilingan Grinvich meridiani tekisliklari orasida hosil bo’lgan burchak shu 
nuqtaning astronomik uzunligi deyilib
,
(𝛌)
bilan belgilanadi. Yer yuzidagi biror 
nuqtadan tushirilgan shovun chizig’i bilan ekvator 
tekisligi orasida hosil bo’lgan burchak shu nuqtaning 
astronomik kengligi bo’lib,
(𝛗)
bilan belgilanadi.
 
Geodezik va astronomik koordinatalar tizimlari 
bitta umumiy nom bilan geografik koordinata deb 
yuritiladi. Bunda nuqta koordinatasi astronomik usulda 
aniqlangan deb faraz qilinadi. Geografik koordinataning 
afzalligi yer yuzidagi barcha nuqtalarning o’rni yagona 
tizimda aniqlanishidir. 

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish