G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I



Download 6,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet16/203
Sana19.05.2023
Hajmi6,42 Mb.
#941315
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   203
Bog'liq
O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

 
2.5-rasm. Silindr yoyilmasi


21 
Gauss 
proyeksiyasi 
deb 
yuritiladi. 
Nemis 
geodezisti 
Kryuger 
Gauss 
proyeksiyasining to’g’ri burchakli koordinata tizimida qo’llanilishini ishlab 
chiqqan. Shuning uchun zonal tizimli to’g’ri burchakli koordinata Gauss-Kryuger 
to’g’ri burchakli koordinata tizimi deb yuritiladi.
Gauss proyeksiyasida to’g’ri chiziq tarzida tasvirlangan har bir zonaning o’q 
meridiani shu zona to’g’ri burchakli koordinata tizimining absissa o’qi (X), ekvator 
bo’lagi-ordinata o’qi (Y) qilib, har ikkala o’qning kesishish nuqtasi esa 
koordinataning boshi (boshlanishi) deb qabul qilinadi.
Demak, zonal tizimli to’g’ri burchakli koordinata absissa ekvatordan 
qutblarga tomon hisoblanib, shimoliy yarim sharda joylashgan nuqtalar 
absissalarning ishoralari musbat, janubiy yarim sharda joylashgan nuqtalarniki esa 
manfiy qiymatli bo’ladi. Ordinata har bir zona o’q meridianidan g’arbga va sharqqa 
tomon hisoblanib, o’q meridianidan sharqda joylashgan nuqtalar ordinatalarining 
ishorasi-musbat, g’arbda joylashgan nuqtalarniki esa manfiy qiymatga ega bo’ladi. 
MDH territoriyasi shimoliy yarim sharda joylashganligi uchun bu 
territoriyadagi barcha nuqtalarning absissalari musbat qiymatlidir. Lekin 
ordinatalari manfiy yoki musbat bo’lishi mumkin.
Nuqtalar ordinatalarining turli ishorali bo’lishi hisob ishlarini bir oz 
qiyinlashtiradi; ba’zan kishini yanglishtirishi ham mumkin. Bu kamchilikni 
yo’qotish uchun har bir zonaning o’q meridiani shartli ravishda 500 km g’arbga 
suriladi. Shunda har bir zonada joylashgan barcha nuqtalarning ordinatalariga 500 
km qo’shilib, ordinatalar musbat ishoraga ega bo’ladi.
Ma’lumki, zonal tizimli koordinatada 60 ta zonadan har birining o’z 
koordinata boshi bor. Nuqtaning qaysi zonadaligini belgilash uchun har bir nuqta 
ordinatasining qiymati oldiga shu nuqta joylashgan zonaning nomeri qo’yiladi.
Yer sferik shaklda bo’lganligidan har bir zonaning tekislikka 
proyeksiyalangandagi maydoni uning haqiqiy maydonidan bir oz bo’lsa-da, kattaroq 
qilib tasvirlanadi. Shuning uchun yirik masshtabli tasvirga olishda Yerning 
sferikligidan kelib chiqadigan xatoga tuzatish kiritishga to’g’ri keladi. Bu xatoning 
ta’sirini kamaytirish maqsadida yirik masshtabli topografik tasvirga olishda hamda 


22 
ikkita zona chegarasida tasvirga olishda 3
o
zonalar qo’llaniladi. Bu zonalarning o’q 
meridiani 6
o
zonalarning o’rta yoki chetki meridianlariga to’g’ri keladi. 3
o
li zona 
o’q meridianining geografik uzunligi quyidagi formula bilan topiladi: 
L = 3
°
∙ n (2.3)
Masalan, 15 nomerli 3
o
li zona o’q meridianning geografik uzunligi 45
o
; 16 
nomerli zonaniki esa 48
o
va h.k. 
MDH territoriyasida 6
o
li zonaning ellipsoid yuzasidan tekislikka o’tishdagi 
xatosi 1:1100; 3
o
li zonada esa bu xato to’rt baravar kichikdir.
Sanoat obyektlari va shunga o’xshash muhandislik inshootlari qurilishidagi 
geodezik ishlarda ellipsoid yuzasidan tekislikka 
o’tishda ro’y beradigan burchak va chiziq uzunligi 
xatolarini kamaytirish uchun 6

yoki 3

li zonalarning 
o’q meridiani emas, balki inshoot qurilayotgan 
territoriyaning 
o’rtasidan 
o’tgan 
meridian 
boshlang’ich meridian qilib qabul qilinadi.

Download 6,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   203




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish