Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

 
7. 2. 2. O` z- o`zi ni boshqari sh.
O` z- o`zi ni boshqarish mua mmosi ni o`r gani shda qat or savoll ar paydo bo`l adi: 
o` z- o`zi ni boshqarishni qanday t ushuni sh ker ak va uni na moyon bo`lishi ni ng i chki 
va t ashqi shakll ari qanday? Za monavi y shar oitlar da o` z- o`zi ni boshqari shni ng 
ri vojl ani sh daraj asi qanday? Rej al ashtirish ti zi mi, t ashkili y t uzilma, ho`j ali k hi sobi 
munosabatl ari o`z- o`zi ni boshqarishni ng rivojl anganli k daraj asiga qanday bog’li q? 
O` z- o`zi ni boshqarish i nsonni ng, mehnat j amoasi ni ng boshqar uv f aoli yati ni ng 
ob` yekti dan uni ng sub` ekti ga ayl ani sh jarayoni sifati da namoyon bo`l adi. Bu 
boshqar uvni t ashkil qilishni ng al ohi da vari anti bo`li b, bunda uni ng har bir 
ishtirokchi si unga beril gan vakol atl ar doirasi da masal al ari ni o`zi hal qil adi.
Ya ngi xo`j ali k mexani z mi ijti moi y t ashkil etishni ng t urli bosqichl ari da o` z-
o` zi ni boshqarishni ng o`r natilishi va ri vojl ani shi kaf ol ati ni ko`zda t ut adi.
Bozor t uzil mal ari da o` z- o`zi ni boshqarish xarakt eri uni ng na moyon 
bo`lishi dan 
qat`i y 
nazar
o`z- o`zini
boshqarishni ng 
ri vojl ani shi
va 
muka mmall ani shi uchun ko` makl ashadi. Chunki i shl ab chi qarish j arayoni har bir 
ishtirokchi si ni ng shaxsi y i qtisodi y va ijti moi y manf aati t ashkil ot ni boshqarish 
sa maradorli gi ga bog’li q. Ja moavi y moddi y va ma` navi y man-faat dorli k barcha 

---

47 
boshqar uv sub` ektl ari ni j a mi yat faoli yatini ng barcha j abxalari da, j a moat chili k 
asosi da boshqar uv qar orl ari ni qabul qilish va a mal ga oshirishda qat nashi shga 
chorl aydi. Mehnat va i st e` mol usti dan nazor at va hi sob- kit obni o`t kazishda i shtirok 
etish, t ovar- moddi y qi mmatli kl ar ni saql ash maj buri y bo`li b qol adi. SHunday qili b 
nazor at funkt si yasi o`z- o`zi ni nazorat qilishga ayl anadi. 
O` z- o`zi ni boshqarish naf aqat boshqar uv sub` yekti t o moni dan u yoki bu 
qar orl ar ni must aqil qabul qilishni, bal ki ul ar ni ng baj arilishi ni ha m nazar da t ut adi. 
Undan t ashqari, j a moani ng har bir a`zosi qar orl ar ni ng baj arilishi yuzasi dan shaxsi y 
mas` uli yat his qil adi. 
O` z- o`zi ni boshqarish f aqat har bir i shchi yoki mehnat j a moasi o` zi ni mul k 
sub` ekti sifati da i qtisodi y shar oit-l ar dagina a mal ga oshirish mu mki n. O` z- o` zi ni 
boshqarish shar oitlari da mehnat bil an boshqar uv mul ki y munosabatl ar or qali 
birl ashadi. CHunki ul ar ni ng a mal ga oshi shi ni ng i qtisodi y shakli bo`li b
kor por ati z m hi sobl anadi. 
Umu man, oda ml arni maj muavi y rag’batlantirish t exni kasi uchta asosi y gur uh 
usull ari dan i borat: 
1. Ishl ovchil ar ga yo` naltiril gan usull ar. Ul arga quyi dagil ar kiradi: a) i shl ovchi 
ol di ga ani k maqsadlar ni qo` yi sh ( masal an, i shl ab chi qarish me` yori ni oshir gan 
ishchil ar ga mukof otlar t o`l anadi); b) xul q-at vor modifi katsiyasi (i nson xul q-
at vori ni yaxshil ash ma qsadi da mukof ot va j azo qo`ll ash); v) qayt a t ayyorl ash 
(isti qbolli mut axassislarni tashkil ot hisobi dan o` qitish); 
2. Ishga yo` naltiril gan usull ar. Bul ar: a) i sh j oyl ari ni muka mmall ashtirish va 
ishl ovchil ar faoli yati sohasi ni kengay-tirish; b) egil uvchan i sh gr afi gi ( bunday i sh 
reji mida i shl ovchi, ish boshl ash va t ugatish vaqti ni must aqil rejal ashtiradi; v) uy 
ofislari va t el eko mmuni katsi yani t ashkil etish ( ofisga ul angan telefon, ko mp’ yut er 
yoki faksda uyda i shl ash); g) i shdan bo`shatishl ar soni ni kama ytirish usl ubl ari 
sifati da ish vaqti ni qisqartirish va funktsi onal og’irli kni bo`lish; 
3. Tashkil ot ga yo` naltiril gan usull ar. Ul ar ga quyi dagil ar kiradi: a) xi z mat chil ar 
vakol atl ari ni kengaytirish (ishl ovchi -l ar ga t ashkil ot ni ng kundali k i shl ari da 
qat nashi sh uchun keng i mkoni yatl ar berish); b) maqsadl ar ga erishi shda i shtirok 
etish (j a moa i shi ni ng muvoffaqi yatli natijal ari uchun munt azam pul mukof otl ari 
olish).