P. S. Su L t o n o V ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish asoslari

b o 'lish id ir . Q o 'r iq x o n a la r d a o lib b o r ila d ig a n a s o siy ish
y o 'n a lis h la r i - d a stla b k i b io g e o s e n o z la r fa o liy a ti va
strukturalarini o'rganishga va ularning yashash qonuniyatlarini
ochib berishga qaratilgan. Bu hoi butun biosferada kechadigan

---

qonuniyatlar mohiyatini tushunish uchun fundamental ahamiyat
kasb etadi. H ozirgi kunda inson o ‘zining xo'jalik faoliyati
natijasida nafaqat ayrim biogeosenozlarni o ‘zgartirib yuborishga
sezilarli darajada hissa q o ‘shmoqda, balki landshaftlarni tubdan
o ‘zgartirib yuborm oqda. A yniqsa, birlam chi (y o v v o y i) va
ikkilam chi, insoniyat tom onidan o ‘zgartirilgan (antropogen)
b iogeosen ozlarn ing potensial m ahsuldorligidan eng unum li
foyd alanish m aqsadida ularning m avjudligi va rivojlanish
qonuniyatlarini bilib olish muhim ahamiyatga ega.
Biogeosenozlar va landshaftlarning insonlar tom onidan turli
darajada va shakllarda o ‘zgarish tezligi va y o ‘nalishlarini
oldindan bilish ayniqsa zarur. Biosferaning o ‘ta xilma-xil tabiiy
m ajm ualarini o ‘rganish birlamchi va o ‘zgargan tizim larni
solishtirish orqali amalga oshiriladi.
Tabiat yodgorliklari. Bu tabiatning alohida takrorlanmas
obyekti b o ‘lib, ilmiy, tarixiy va madaniy-estetik ahamiyatga ega.
Masalan, sharsharalar, g'orlar, tog‘jinslari ochilib qolgan joylar,
issiq suvli favvoralar, paleontologik obyektlar, ayrim yoshi
asrlarga teng daraxtlar shular jumlasidandir. Ular dunyoning
ko'plab mamlakatlarida mavjud. B a’zan ular katta hududlarni
egallaydi. M asalan, AQSHda «Dinazavrlar uyasi» deb nom
olgan dara 82 ming gektar maydonni egallaydi.