Asosiy qoidalari. Egiluvchi temirbeton elementlar. Kuchlanish deformatsiyalanish

I bosqichga
kirib, elementni yoriqlar paydo bo’lishiga hisoblash ana shu 
bosqichga asoslanadi. 
Navbatdagi 
II bosqichda
betonda yoriqlar paydo bo’ladi, biroq 
armaturadagi kuchlanish hisobiy qarshilikdan kichikroq bo’ladi. Kuchning yanada 
ortishi elementda 
III bosqichni
yuzaga keltiradi, bu bosqichda element yemiriladi.

---

56 
Egiladigan elementlar normal kesimidagi kuchlanishlar epyurasi 
9.1–rasm. Egiluvchi elementning kuchlanish vadeformatsiyalanish holatining bosqichlari 
Siqilgan zonaning nisbiy balandligining chegaraviy qiymati. 

R 
– nisbiy 
balandlik 

ning chegaraviy qiymatini quyidagi formuladan topish mumkin: 

R
= 

/[1+(

sR
/

sc,u
)(1– 

/1,1)] 
(1) 
Bu yerda 

beton siqilish zonasini tavsiflaydigan miqdor bo’lib, 

= 

– 

R
b
formuladan topiladi. Bundagi 

– betonning xiliga bog’liq bo’lgan koeffitsiyent
(

= 0,85…0,75); 

– betonga bog’liq bo’lmagan koeffitsiyent (

= 0,008); 

sR 
– 
armaturadagi cho’zilish kuchlanishi, MPa, armaturaning xiliga qarab olinadi;

sc,u
– siqilish zonasida joylashgan armaturada hosil bo’ladigan chegaraviy 
kuchlanish; uning qiymati 

b2 

1,0 bo’lsa, 400 MPa va 

b2 

b2 
< 1 bo’lsa, 500 MPa 
ga teng bo’ladi. Elementlar siqilish bosqichida hisoblansa, 

sc,u
= 330 MPa. 

---

57 
Oqish maydonchasi mavjud bo’lmagan po’lat bilan armaturalangan 
temirbeton elementlarning siqilish zonasi nisbiy balandligining chegaraviy qiymati 
(2) dan aniqlanadi.

R
= 

/[1+(

sR
/

sc,u
)(1– 

/1,1)] 
(2) 
Bunda armaturadagi kuchlanish 

sR
=R
s
+400–

sp2
–

spi 
(MPa) bo’ladi.
Bu yerda 

sp 
– barcha yo’qotuvlar hisobga olinganda armaturada oldindan 
uyg’otilgan kuchlanishning qiymati; 

spi 
– oldindan uyg’otilgan kuchlanishning 
qiymati elastiklik chegarasidan oshganda armaturada vujudga keladigan noelastik 
deformatsiyalarda hosil bo’lgan qo’shimcha yo’qotuv A–IV, A–V, A–VI sinfli 
sterjenlar uchun 

spi
=1500–

spi
/R
si
–1200 

0, armaturaning boshqa xillari uchun 

spi
=0. 
Yuqoridagi formulani yemirilishning birinchi va ikkinchi sxemalari 
orasidagi chegaraviy shartni aniqlashda foydalansa bo’ladi. 

s
=R
s 
deb olib, nisbiy 
balandlikni chegaraviy qiymatini 

R 
topamiz, bunda armaturadagi cho’zuvchi 
kuchlanish chegaraviy qiymatga yetadi. Yemirilish ikkinchi sxema bo’yicha sodir 
bo’lganda, armaturadagi kuchlanish quyidagi formuladan topiladi: 

sR
= 

sc,u
/(1– 

/1,1)( 

/

i
– 1)+ 

sp
(3)