ZAMONAVIY TA‟LIMDA MASOFAVIY TA‟LIMNING O
'
RNI
Raximova Z.Х., TATU
Intensiv ilmiy-texnik taraqqiyotning xususiyatlari o'z-o'zini tarbiyalash
ko'nikma va malakalarini shakllantirishni tabiiy qobiliyat darajasida bilimlarni
uzluksiz mustaqil ijodiy o'zlashtirishga bo'lgan ehtiyojni talab qiladi. Bunday ta'lim
xizmatlarini taqdim etish zamonaviy va kelajakdagi ta'lim tizimlarining ajralmas
bo‘lagiga aylanib bormoqda. Istiqbolli ta'lim tizimini shakllantirishning eng muhim
yo'nalishlari - bu axborot va telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan
holda masofaviy o'qitish va o'z-o'zini o'qitish imkoniyatlaridan keng foydalanish
orqali dunyo aholisi uchun ta'limning yanada kengroq ta'minlanishini ―Ta'limni
axborotlashtirish instituti‖ hamda YUNESKO mutaxassislari ko‘rib chiqishdi.
Masofaviy ta‘lim - bu zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalangan
holda o'quv mashg'ulotlarining barchasi turlarini masofadan turib o'qitishdir.
44
Masofaviy talimning dolzarbligi:
-
ish faoliyatini yuritadigan shaxslar uchun ya‘ni ananviy ta‘lim olish imkoni
cheklanganligi sababli ushbu tizimning imkoniyatlari ular uchun ayni muddaodir;
-
tibbiy cheklovlari bo'lgan shaxslar uchun statsionar sharoitlarda muntazam
ravishda ta'lim olish imkoni;
-
o'qituvchilar va boshqa mutaxassislarni qayta tayyorlash va ularning
malakasini oshirish tizimida;
-
chet el ta'lim muassasalarida ta'lim olishni istagan odamlar uchun;
-
ikkinchi mutaxassislik ta‘limini olishni istagan shaxslar uchun;
Insonlarning zamonaviy ta'lim tizimlarida kerakli bilim olish huquqini amalga
oshirishni ta'minlash maqsadida masofadan o'qitish ta'limning bunday shakliga
aylanishi mumkin.
Ushbu ta'lim tizimi quyidagi davlatlarda yuqori ko‘rsatkichda rivojlanmoqda.
-
AQShda 1 millionga yaqin kishi masofaviy o'qitish tizimida o'qiydi. Shu bilan
birga, televizordan keng foydalaniladi;
-
Ispaniyada milliy masofaviy o'qitish universiteti mavjud. U sirtqi oliy
ma'lumot va o'qituvchilarning malakasini oshirishni amalga oshiradi;
-
Frantsiyada milliy masofaviy o'qitish markazi dunyoning 120 mamlakatida
35000 foydalanuvchini qamrab oladi;
-
Germaniyada sirtqi ta‘lim olish va malaka oshirish imkoniyatini beradigan
ochiq universitet tashkil etildi;
-
Shvetsiyada Boltiqbo'yi mintaqasidagi Boltiq universiteti 50 dan ortiq
universitetlarning sa'y-harakatlarini birlashtiradi.
Barcha o'quv vazifalari masofadan o'qitish texnologiyalari yordamida amalga
oshiriladi va imtihonlar bevosita universitetda topshiriladi. Masofaviy ta'lim
Yaponiya, Turkiya, Xitoy, Hindiston, Iroq, Koreya, Finlyandiya, Avstraliya,
Rossiyada ishlab chiqilgan. Shunisi e'tiborga loyiqki, ushbu masofaviy o'qitish tizimi
nafaqat milliy ta'lim tizimlarida, balki IBM, General Motors, Ford va shu kabi
alohida tijorat kompaniyalarida ham rivojlanib bormoqda.
Masofaviy ta'lim zamonaviy ilmiy-texnik taraqqiyotning ixtirosi va shu bilan
birga uni tezlashtirish omilidan biridir.
Masofaviy o'qitish amalga oshiriladigan didaktik tizim quyidagi elementlarni
o'z ichiga oladi:
O'qitishning maqsadi
davlat ta'lim standartlari asosida shakllanadigan bilim,
ko'nikma va malakalar tizimini tashkil etishdir. Ular ierarxik tizimga ega bolib:
mavzuning asosiy tushunchalarini o'rganish maqsadi, o'quv intizomini o'rganish
maqsadi, mavzuni o'rganish maqsadlaridan iboratdir.
45
Ta’lim mazmuni
an'anaviy mashg'ulot treningning shakllariga mos keladi.
Qonunchilik hujjatlari ta'lim yo'nalishlari ro'yxatini tasdiqlaydi, unga ko'ra ushbu
o'quv shakli bo'yicha mutaxassislarni tayyorlash taqiqlanadi.
Talabalar
.
Masofaviy
ta'lim
tizimidagi
o'quvchilarning
nomi
hali
aniqlanmagan. Ba‘zan ularni tinglovchilar deb atashadi. Masofaviy o'qitish tizimi
talabaning zarur tayyorligini va ish joyini texnik qo'llab-quvvatlashni talab qiladi.
Ta'limiy.
Bu o'qituvchilar, asosan o'quv jarayonini tashkil etish samaradorligi
bog'liqdir. Shu bilan birga, masofaviy o'qitish didaktik jarayonining o'ziga xos
xususiyati o'qituvchining turli xil funktsiyalari, ko'p qirrali va ko'p rolli faoliyatida
namoyon bo'ladi.
O'qitish usullari.
O'qituvchi va talabalar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar
o'rganish maqsadida erishiladigan normalari tizimi to'g'risida nazariy g'oya beradigan
didaktik kategoriya tushuniladi, bu davrda talabalar faoliyatini tashkil etish va
tartibga solish amalga oshiriladi.
Shuningdek masofaviy o'qitish uchun, an'anaviy usulda o'qitishning beshta
usuli qo'llaniladi: axborot-retseptiv, reproduktiv, muammoli bayon, evristik va
tadqiqot.
Masofaviy o'qitishning turli xil vositalarining optimal nisbati quyidagicha:
bosma materiallar 40-50%, WWW-serverlarda o'quv materiallari 30-35%, kompyuter
videokonferentsiyalari 10-15%, boshqa vositalar 5-20%.
Masofaviy o'qitishning progressivligi shundaki, u shaxsning eng muhim
huquqlaridan biri - ta'lim olish huquqini amalga oshirilishini ta'minlaydi. Masofaviy
o'qitishning maqsadga muvofiqligini baholashda ushbu ijtimoiy ta'sirni hisobga olish
kerak.
Masofaviy o'qitish texnologiyasi - bu texnik va inson resurslari va ularning
o'zaro bog'liqligini hisobga olgan holda ta'lim xizmatlarining butun jarayonini
yaratish, qo'llash, aniqlash va takrorlashga tizimli yondoshish, uning vazifasi
kontaktsiz individuallashtirilgan ta'limda ta'lim shakllarini optimallashtirishdir.
Masofadan o'qitish texnologiyasi quyidagilarni o'z ichiga oladi:
•o'quv ma'lumotlarini taqdim etish texnologiyasi;
• o'quv ma'lumotlarini uzatish texnologiyasi;
• o'quv ma'lumotlarini saqlash va qayta ishlash texnologiyasi.
Masofaviy o'qitishda foydalanish uchun quyidagi ta'lim texnologiyalari eng
maqbul deb hisoblanishi mumkin: video ma'ruzalar; multimedia ma'ruzalari va
laboratoriya mashg'ulotlari; elektron multimedia darsliklari; kompyuter o'qitish test
tizimlari; simulyatsiya modellari va kompyuter simulyatorlari; telekommunikatsiya
vositalaridan foydalangan holda konsultatsiyalar va testlar; videokonferentsiyalar.
46
Masofaviy o'qitish texnologiyalarini rivojlantirish quyidagi qo'shimcha
talablarni hisobga olgan holda pedagogik texnologiya tamoyillariga asoslanishi
kerak:
Adaptatsiya - bu o'quv jarayonini talabaning shaxsiga, yashash joyi sharoitiga,
moliyaviy
imkoniyatlariga, uning
tashkilotining psixologik
va
fiziologik
xususiyatlariga moslashish. Bu talabani o'qitishda kompyuter va telekommunikatsiya
vositalaridan ustunligi bilan, alohida ishi bilan bog'liqligi bilan alohida ahamiyatga
ega.
Iqtisodiy maqsadga muvofiqligi - ushbu talabni bajarish ta'limga ajratiladigan
mablag'larning cheklanganligidan kelib chiqadi.
Moslashuvchanlik - bu o'quv mazmunini tezkor va doimiy ravishda yangilash,
o'quv materiallarini modernizatsiya qilish imkoniyatlarini ta'minlash. Bunga ehtiyoj
intensiv ilmiy-texnik taraqqiyot talablaridan kelib chiqadi.
Boshqarish qobiliyati - bu o'quv natijalarini barcha bosqichlarida yuqori sifatli
baholash va o'quv jarayoni jarayonini tezkor ravishda to'g'rilash, talaba shaxsini
aniqlash.
Masofadan o'qitish natijalari kursni loyihalash va o'qitish sifatiga bog'liq.
Masofaviy o'qitishning ijobiy va salbiy tomonlari bor. Ijobiy natija shu ko'pchilik
talabalar masofaviy o'qitish texnologiyalaridan foydalangan holda turli mavzularda
o'qitishni tushunadilar va qabul qiladilar. Ular buni ta'kidlashadi mashg'ulotlar
individual moslashuvchan mashg'ulotlar jadvaliga, individual sur'atlarga ega, bu
ularning bilim olishda o'zlarini yanada ishonchli his qilishlariga imkon beradi.
Talabalar masofaviy o'qitishni xuddi shunday qo'llashni xohlashadi o'qish va ishni
birlashtirish uchun yaxshi imkoniyat sifatida an'anaviy ta'limga qo'shimcha variant.
Masofaviy o'qitishning qiyinchiliklariga kursni qo'llab-quvvatlashning texnik tomoni
nomukammalligi kiradi: hamma ham bunga ega emas shaxsiy kompyuterdan
foydalanish qobiliyati va / yoki Internet, ko'plab talabalar zamonaviy kompyuter
texnologiyalari haqida past darajadagi bilimga ega, dars materialini mustaqil
o'rganishda katta qiyinchiliklarga duch kelmoqdalar.
47
Do'stlaringiz bilan baham: |