O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi

Mutlaq  va  nisbiy  kambag„allik.  Boylik  va  kambag‗allik  inson  tabiatidagi  ikki  kutb  va 
ikkiyoqlamalilikning  namoyon  bо‗lishi.  Albatta,  ular  insonning  ijtimoiy  mavjudot  sifatidagi 
ehtiyojlaridan  kelib  chiqadi.  Albatta,  ular  jamiyat  taraqqiyoti,  jumladan,  uning  tarkibiy  qismi 
sifatida insonning tarbiyasi bilan о‗zgaradi. 
Boylikka  intilish  hoqimiyatga  intilish  bilan  chambarchas  bog‗langan,  kambag‗allik  esa 
bо‗ysunish, mutelikka moyillik bilan bog‗liq. 
Mutloq  kambag‗allik  yoki  qashshoqlik  insonni  yashash  uchun  eng  zarur    bо‗lgan    oziq-
ovqat,  sanitar-gigiyenik  sharoit,  kiyim-kechak, poyafzal kabilarning yetishmasligini biddiradi. 
Nisbiy  kambag‗allik  esa  moddiy  jihatdan  ta‘minlanish  darajasi  mamlakatdagi  mavjud 
о‗rtacha darajadan pastligini ifodalaydi. 
Osiyocha  ishlab  chiqarishning  о‗ziga  xosligi  boylarda  kambag‗allarni  ekspluatatsiya 
qilishga moyillik, kambag‗allarda qulchilik  psixologiyasi  kuchli bо‗lishida ifodalanadi.  Kur‘oni 
karimda ham boylikka intilish qо‗llab-quvvatlanmagan. 
О‗qimagan,  dunyoqarashi  tor  insonlar  boylikni  pozitiv  tamonlarini  kо‗ra  olmaydi. 
Kambag‗allarning  boylarga  nisbatan  nafrat  bilan  qarashi,  hasad  qilishi,  avvalo  boylik  turli 
nopok yо‗llar bilan topiladi, halol mehnat bilan boyish qiyin degan g‗oya bilan bog‗liq. Pedagog 
yoshlarga  uni  har  taraflama  tushuntirishi,  hayotdan  yaxshi  tomonlarini  olishga  yomon 
tomonlarini olmaslikka о‗rgatishi zarur. 

---

Keyingi  yillarda  kimni  kambag‗al  deyish  kerak,  uni  qashshoqlardan  farqi  bor-yо‗qligi 
haqida  qizg‗in  munozaralar  davom  etayapti.  Ularning  chsgarasi  qayerda,  nimaga  qarab  aholini 
ana  shunday  kategoriyalarga  ajratish  mumkin?  Asosiy  qiyinchilik  minimal  iste‘mol  savatini 
aniqlash  bо‗lib,  eng  zarur  bо‗lgan  iste‘molni  qondiradigan  tovarlar  va  xizmatlar,  ularga 
sarflanadigan  xarajatlar  miqdorini  hisoblash  katta  mehnat,  tadqiqot  о‗tkazish,  kuzatish  ma‘lu-
motlar  tо‗plash  va  hokazolarni  talab  qiladi.  Bu  murakkab  masala  jahon  banki  ekspertlari 
yordamida  yengillashtirildi. Unga muvofiq har bir mamlakatning aholisi  hayot  kechirishi uchun 
minimum darajada kuniga bir AQSH dollarilik tovar va xizmatlar iste‘mol qilishi kerak. Bunday 
iste‘mol savatchasining  qiymati  har bir mamlakat  pulining xarid quvvatini  hisobga olgan holda 
hisoblanadi. 
Albatta,  bunday  yondashuv  mukammallikdan  ancha  uzoq,  kimni  kambag‗al  hisoblash 
kerak?  Degan  savolga  tо‗liq  javob  bera  olmasligiga  qaramay,  undan  mamlakatlar  aholisining 
hayot  kechirish  darajasini  aniqlashda keng foydalanilmoqda. Sababi  undan jamiyat  miqyosida u 
yoki bu mamlakat uchun eng zarur muhtoj bо‗lgan narsalarni aniqlash mumkin. 
Oxirgi  30  yil  davomida  dunyodagi  boshqa  hech  qaysi  muammo  qashshoqlik  va 
ocharchilikni  tugatish  muammosi  kabi  dolzarb  va  jahon  hamjamiyatining  diqqat  markazida 
bо‗lmgan. 
Jamiyat  taraqqiyotiga  kambag‗allik  va  tabaqalanishning  о‗sishi  qay  darajada  xavfli 
ekanligini    hisobga  olib,  2000  yili  160  mamlakat  liderlari  insoniyat  taraqqiyotining  global 
maqsadlarini  BMTning  ming  yillik  Dekloratsiyasini  qabul  qilib,  qо‗llab-quvvatlashdi.  Bu 
dekloratsiyada  jahon  hamjamiyati  2015  yilga  borib  qashshoqlikni  ikki  barobar  kamaytirishni 
mо‗ljallagan.