Teleskoplar mavzusini o’qitish usuli. I. Mambetova

23-rasm Azimutal teleskop mantirovkasi 

 

b) Ekvatorial qurilma va uning turlari. Osmon yoritqichlarining sutkaviy 

qurinma  harakati  olam  o’qi  atrofida    ro’y  beradi.  Ekvatorial    qurilmaning 

o’qlaridan    biri  olam  o’qiga    paralel  qilib  o’rnatiladi.  Soat  mexanizmi  deb 

ataladigan elektr  mator tishli g’ildiraklar va aylanma harakatni uzatuvchi tayoqlar 

orqali  teleskop  quvrini  olam  o’qi  atrofida  yoritqich  bilan  bir  xil  tezlikda 

aylantiradi.  Soat  mexanizmi  ishga  tushirilgach  yulduz  teleskopining  ko’rish 

maydonidan chiqib ketaolmaydi. 

Har  xil  og’ish  burchakka  ega  osmon  yoritqichlari  tomon  teleskopni 

yo’naltirish  uchun  uni  olam  o’qiga  tik  bo’lgan  o’q  atrofida  ham  aylantirishga 

to’g’ri  keladi.  Ikkala  o’qqa  soat  va  graduslarga  bo’lingan  diametri 

∼

0,6  m 

keladigan  aylana  gardishlar  o’rnatilgan.  Agar  yoritqichning  ekvatorial 

koordinatalar  (

δ

,  t)  i  ma’lum  bo’lsa,  ular  yordamida  teleskopni  yoritqich  tomon 

yo’naltirish mumkin. Bu qurilma ekvatorial qurilma deb ataladi.  

Ekvatorial  qurilmaning  uch  xil  turi  mavjud

:

  nemischa,  inglizcha  va  

ayrisimon (amerikancha). Nemischa turdagi ekvatorial qurilma balandligi teleskop  

quvrining  uzunligidek  keladigan  vertikal  tayanch  ustun  uchiga  o’rnatiladi. 

Nemischa  qurilma  oldindan  ma’lum  geografik  kenglik  uchun  yasalishi  yoki 

joyning  geografik  kengligiga  moslaydigan  tizim  bilan  jihozlangan  bo’lishi  kerak. 

Vertikal tayanch ustunni ko’tarib turadigan oyoqchalar va kenglikka moslaydigan 

---

44 

 

tizim  yordamida  qurilmaning  sutkaviy  aylanish  o’qi  olam  o’qiga  parallel  qilib 

qo’yiladi.