Международный научно-образовательный электронный журнал «образование и наука в XXI веке». Выпуск №37 (том 4)

Foydalanilgan adabiyotlar 
1.O’zbekiston Respublikasining 2020 yil 22 dekabrdagi Maktabgacha ta’lim va 
tarbiyaning davlat standarti «Maktabgacha ta’lim va tarbiya to’g’risida»gi
802-son Qarori 
2.O’zbekiston Respublikasi Prezidenti matbuot xizmati davlat rahbarining 2020 
yil uchun mo’ljallangan eng muhim ustuvor vazifalar haqidagi Oliy Majlisga 
Murojaatnomasi 1-6 b 
3.Shomahmudova R. Tо‘g‘ri talaffuzga о‘rgatish va nutq о‘stirish. – T.: «Ilm 
ziyo» nashriyoti, 2018. 
4.Axmedov N.K. Normal va patologik anatomiya bilan fiziologiY. T., 2018. 
5. Abdullaeva G. «Chiroyli yozishga o’rgatish». T.,2016 y. 
6. Abdullaeva G. va boshqalar. «Alifbe». T., 2016 y. 
7. Mo’minova L., M.Ayupova. «Logopediya». T., 2015 y
 

---

122 
ФИО авторов: 
Namangan davlat unversiteti Ijtimoiy fanlar fakulteti Tarix yo’nalishi 
2-bosqich 
Talabalari 
Erkinjonov Elomon, Xakimjonov Axrorbek
va Pop tuman 11-maktab tarix 
o’qtiuvchisi 
Sardor Ubaydullayev

Название публикации:
«KO’CHKUNCHI SULTON AVVLODLARI BAYONI» 
Anatatsiya: 
Ushbu maqolada Shayboniylarning Ko’chkunchixon avlodlaridan 
bo’lgan Sultonlar taqdiri haqida ma’lumot berilgan va ularning siyosiy tarixi yoritilgan. 
Bundan tashqari ularini hayoti haqida ham qisqacha ma’lumotlar berilagan va ularni 
ayanchli taqdiri yoritilgan. 
Kalit so’zlar:
Ko’chkunchixon, Abusaidxon, Abdulatifxon, Sulton Saidxon, 
qo’shhokimyatchilik, AbdullaxonII, Javonmardalixon, Baroqxon, Sulton Sulaymon 
Qonuniy.
Shayboniylar sulolasi 1510-yildagi Marv jangidan so’ng og’ir siyosiy va iqsodiy 
vaziyatni boshidan o’tkazdi. 1511-1512-yillarda Movarounnahrga Zahiriddin 
Muhammad Bobur va Eron qizilboshlari hujumi sodir bo’ldi. Dushman hujumini 
qaytarish maqsadida Shayboniylar birlashishishiga to’g’ri keldi. 1510-yil 
Shayboniyxon vafotidan so’ng barcha Shayboniylar Suyunchixo’jaga bayat berishadi. 
Biroq, harbiy jihatdan ustun bo’lgan Ubaydullaxon xonlik taxtiga eng yoshi ulug’i 
sifatida Ko’chkunchixonni ilgari surishni taklif qildi. 1512-yil Shayboniylar dushmani 
quvib chiqarishgach Ko’chkunchixonni xonlik taxtiga o’tirg’izdirishdi. Natijda, 
Ko’chkunchizodalar 1512-yildan to 1578-yilgacha Samarqandda hukmdorlik qilishdi. 
Ko’chkunchixonni o’zi qaryib yigirma yil davomida mamlakatni idora etdi. 
Ko’chkunchixon hukmronligi davrida xon mamlakatda rasman sulola boshlig’i 
bo’lsada, harbiy hokimyat to’liq Ubaydullaxon qo’l ostida qoldi. Qizilboshlar hujumi 
quvib chiqarilgach, rasman Ko’chkunchixon xonlik taxtiga o’tirdi. Samarqandda oq 
kigizga o’tirgizdirilib hukmdor deb e’lon qilindi. Ko’chkunchixon Shayboniyxonni 
o’g’li Temur Sulton bilan 1514-yilgacha Samarqandni birgalikda boshqardi. Uning 
vafotidan so’ng Samarqandni Ko’chkunchixon vorislari 1578-yilgacha boshqardi. 

---

123 
Ko’chkunchixondan keyin, valiahd tayyorlash an’anasiga ko’ra Suyunchixon 
taxt vorisi deb e’lon qilindi, biroq Suyunchixon vafot etib qolganligi sababli, xon voris 
etib Shayboniylarni ko’zga ko’ringan vakili Jonibek Sulton tayinlanib, valiahd deb 
e’lon qilinadi. Hali Ko’chkunchixon tirikligidayoq Jonibek Sulton ham vafot etadi. 
Natijada, yoshi ulug’ bo’lganligi tufayli Ko’chkunchixonni o’g’li Abusaid qolg’a etib 
belgilanadi. 1529-yilning oxirlar, 1530-yillar boshlarida Abusaid Sultoni otasi vafot 
etdi. Chingiz yasoqi va Turkiy an’analarga ko’ra Abusaidxon oq kigizga o’tirgizilib 
xonlik taxtiga o’tirdi. Xon ikki yili ikki oy taxtda o’tirdi, ayrim manbalarda esa uch yil 
hukmdorlik qilgan. Uning siyosiy faoliyati haqida ma’lumotlar kam, yoki hali tarjima 
qilinmagan. Abusaid 1533-yilli vafot etadi. Abusaidxon hukmdorligida biror-bir harbiy 
yurishni amalga oshirmagan bo’lsada, taxtga o’tirmasdan oldin, 1512-yil Eron 
qizilboshlariga qarshi kurash paytida G’ijduvon qa’lasini mudofaa etadi. Bu to’g’risida 
Shayboniylar haqida qimmatli ma’lumot berib o’tgan Muhammad Arab ibn Qatag’on
asarida shunday deyiladi