O’zbek tili darslarida yordamchi so’zlarning o’qitilishi

Bog'lovchilarning turlari
Sof bog'lovchilar: 
va 
hamda 
yo 
yoxud 
yoki 
lekin 
ammo 
biroq 
chunki
Vazifadosh bog'lovchilar: 
bilan 
ham 
na... na 
-mi, -u(-yu), -da 
balki 

---

51 
Faqat bog'lovchi vazifasini bajaruvchi yordamchi so'zlar
sof bog'lovchilar
sanaladi:
va, hamda, yo, yoxud, yoki, lekin, ammo, biroq, chunki
kabi. 
Biriktiruv bog'lovchilariga 
va, hamda
sof bog'lovchilari, 
bilan
ko'makchi-bog'lovchisi, 
-u (-yu), -da, ham
yuklama-bog'lovchilari mansubdir
12
. Bir o'rinda bog'lovchi, boshqa o'rinda ko'makchi, yuklama yoki modal so'z
vazifasida keluvchi yordamchilar
vazifadosh bog'lovchilar
sanaladi. Masalan: 
bilan
ham ko'makchi, ham bog'lovchi; 
ham... ham, na... na
bog'lovchi va 
yuklama; -
u (-yu), -da
yordamchilari ham yuklama, ham bog'lovchi; 
balki
ham 
bog'lovchi, ham modal so'z vazifasini bajaradi
13
. "...
balki
sof bog'lovchi 
bo'lolmaydi, bog'lovchi funksiyasini bajarayotgan yuklama sirasidan joy 
oladi
14
". Masalan: 
Na so'zlarida ma`no bor, na ishlarida hayo.
(Oybek.) 
Bir 
tovuqqa ham suv kerak, ham don kerak.
(Maqol)
Bu gap menga yoqmas, balki 
battar jahlimni chiqarardi
(So'zl.). 
Bilan
ko'makchisi uyushiq bo'laklarni bog'laganda biriktiruv bog'lovchi 
(
va
) o'rnida kelishi mumkin: 
Yer bilan suv egizak, bir-birisiz yashay 
olmaydi.
(Gazetadan) 
Eshon bilan Kifoyatxon qulay bir joyni topib, bularni 
kuzatishardi.
(A.Qahhor)
Bilan
so'zi o'zaro tobe bog'langan so'zlarni bog'laganda ko'makchi 
hisoblanadi: 
Ukam bilan bordim
. 
"Bog'lovchi va yuklama vazifasida kela oladigan